Treny od 19 do 1: niedoskonałość i doskonałość
Abstrakt
Artykuł stanowi ponowną próbę wyjaśnienia istoty cykliczności Trenów Jana Kochanowskiego w odniesieniu do ich kontekstów interpretacyjnych, w tym zwłaszcza Psałterza Dawidowego. Dokonując swej poetyckiej parafrazy Psalmów, Kochanowski mógł się zetknąć ze średniowieczną tradycją spekulacji symboliczno-arytmetycznej, co według autora dopuszcza możliwość lektury numerologicznej Trenów w ramach idei jedności humanitas / divinitas. Idea ta przybliża cykl żałobny Kochanowskiego zarówno do tradycji orficko-pitagorejskiej, wtopionej w humanistyczny neoplatonizm chrześcijański, jak i do podstawowych w chrześcijaństwie prawd chrystologicznych: w tej perspektywie niedoskonałość liczby 19 prowadzi do doskonałości liczby 1, oddającej prajednię (Giordano Bruno). Autor stara się przy tym udowodnić, że określona kolejność utworów w cyklu (na przykład szczególna pozycja numeru 11) wzmacnia i podbudowuje dramatyzm myśli poety, zmagającego się z osobistą katastrofą.
Bibliografia
Augustyn, św.: Państwo Boże, przeł. W. Kubicki, wstęp J. Salij OP, Kęty 1998.
Axer J.: Rola kryptocytatów z literatury łacińskiej w polskojęzycznej twórczości Jana Kochanowskiego, „Pamiętnik Literacki” 73(1982), nr 1-2, s. 167-177.
Barańczak S.: Introduction, w: Jan Kochanowski, Laments, transl. S. Heaney, S. Barańczak, London–Boston 1995.
Boccaccio G.: Epistulae quae supersunt, wersja online http://web.tiscali.it/grexlatine/testi_html/boccaccio/epistula_23.html
Bungus P.: Numerorum mystheria, opus maximarum rerum doctrina et copia repertum, in quo mirus in primis, idemque perpetuus Arithmeticae Pythagoricae cum Divinae Paginae numeris consensus, multiplici ratione probatur, typis Comini Ventura: Bergomi 1599.
Cabras F.: A proposito dell'eredità classica e neolatina nella poesia Jan Kochanowski. Riflessioni su un nuovo recente studio, „Studi Slavistici” 10(2013), s. 25-258.
Ceccherelli A.: Renesans, w: Historia literatury polskiej, red. L. Marinelli, Wrocław 2009.
Ceccherelli A., Marinelli L., Piacentini M.: Szymborska: un alfabeto del mondo, Roma 2016.
Curtius E.R.: Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. i oprac. A. Borowski, wyd. II, Kraków 1997.
Dobrzycki S.: „Psałterz” Kochanowskiego w stosunku do innych jego pism, „Pamiętnik Literacki” 4(1905), nr 4, s. 499-509.
Domagała M.: Czy archeolodzy odnaleźli grób Urszulki Kochanowskiej?, „Gazeta Wyborcza” 3 VII 2018 (na stronach kroniki lubelskiej), online: http://lublin.wyborcza.pl/lublin/7,487 24,23628630,czy-archeolodzy-odnalezli-grob-urszulki-kochanowskiej.html.
Fowler A.: Triumphal Forms: Structural Patterns in Elizabethan Poetry, Cambridge 1970.
Graciotti S.: Fraszki i „fraszki”, „Język Polski” 44(1964), nr 5, s. 257-268.
Graciotti S.: Alcune considerazioni sul contributo padovano alla novità ed originalità di Kochanowski, w: Italia, Venezia e Polonia tra Umanesimo e Rinascimento, red. M. Brahmer, Warszawa–Wrocław 1967, s. 68-82.
Graciotti S.: Religijność poezji Kochanowskiego, w: Jan Kochanowski 1584-1984. Epoka – Twórczość – Recepcja, red. J. Pelc, P. Buchwald-Pelcowa i B. Otwinowska, t. I, Lublin 1989.
Hartleb M.: Nagrobek Urszulki. Studium o genezie i budowie „Trenów” Jana Kochanowskiego, Kraków 1927.
Hieatt A.K.: Short Time's Endless Monument: The Symbolism of Numbers in Edmund Spenser's Epithalamion, New York 1960.
Kochanowski Jan: Dzieła wszystkie, t. I, cz. 1: Psałterz Dawidów. Fototypia – Transkrypcja, red. J. Woronczak, Wrocław 1982.
Kochanowski J.: Dzieła wszystkie, t. II: Treny, red. M.R. Mayenowa, L. Pszczołowska, J. Axer, M. Cytowska, Wrocław 1983.
Kroczak J.: W labiryncie. O układzie Fraszek, w: Wiązanie sobótkowe. Studia o Janie Kochanowskim, red. E. Lasocińska, W. Pawlak, Warszawa 2015, s. 109-117.
Krzyżanowski J.: W wieku Reja i Stańczyka. Szkice z dziejów Odrodzenia w Polsce, Warszawa 1958.
Łempicki S.: Renesans i humanizm w Polsce. Materiały do studiów, Warszawa 1952.
Marinelli L.: Polonia e polonistica nel „sistema Picchio”: qualche citazione e un ricordo, „Ricerche slavistiche” 10(56) 2012, s. 233-245.
Marinelli L.: Presentazione di: Riccardo Picchio, Il ciclo elegiaco di Jan Kochanowski sullo sfondo della poetica cinquecentesca, „pl.it – rassegna italiana di argomenti polacchi”, nowa seria, 2013, nr 4, s. 150-177.
Maver G.: Oryginalność Kochanowskiego, w: G. Maver, Literatura polska i jej związki z Włochami, red. A. Zieliński, Warszawa 1988, s. 127-136.
Meyer H., Suntrup R.: Lexikon der Mittelalterlichen Zahlendeutungen, (Münstersche Mittelater-Schriften Band 56), München 1987.
Minissi N.: Introduzione, w: Jan Kochanowski, Frasche, introduzione, traduzione e note di N. Minissi, Milano 1995.
Nowicka-Jeżowa A.: Sen życia w „Trenie XIX” Jana Kochanowskiego, „Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 32(1997), s. 37-61.
Otwinowska B.: Sen w poezji Jana Kochanowskiego, w: Jan Kochanowski 1584-1984. Epoka – Twórczość − Recepcja, red. J. Pelc, P. Buchwald-Pelcowa i B. Otwinowska, t. I, Lublin 1989, s. 399-413.
Pelc J.: „Treny” Jana Kochanowskiego, Warszawa 1969.
Picchio R.: Latinitas Slaviae Romanae, „Łacina w Polsce” 1995, z. 1-2: Między Slavia Latina i Slavia Orthodoxa, s. 11-18.
Picchio R.: L'italianismo polacco e la codificazione delle regole letterarie fra gli slavi ortodossi, w: La nascita dell'Europa. Per una storia delle idee fra Italia e Polonia, red. S. Graciotti, Firenze 1995, s. 199-208.
Picchio R.: Studia z filologii słowiańskiej i polskiej, Kraków 1999.
Pietrkiewicz J.: The Medieval Dream-Formula in Kochanowski's „Treny”, „The Slavonic and East European Review” 31(1953), nr 77, s. 388-404.
Pirie D.P.A.: Wymiar tragiczny w „Trenach” Jana Kochanowskiego, w: Jan Kochanowski. Interpretacje, red. J. Błoński, Kraków 1989, s. 178-199.
Schulte J.: Jan Kochanowski i renesans europejski. Osiem studiów, Warszawa 2012.
Quarnström G.: Poetry and Numbers: On the Structural Use of Symbolic Numbers, Lund 1966.
Schimmel A.M.: Mystery of Numbers, Oxford 1993.
Sokolski J.: Lipa, Chiron i labirynt. Esej o „Fraszkach”, Wrocław 1998.
The Complete Works of Venerable Bede in the Original Latin […], red. J.A. Giles, t. X: Commentaries on the Scriptures (in Lucae Evangelii, cap. III), London 1854.
Weintraub W.: „Fraszka” w tragicznej tonacji, w: W. Weintraub, Rzecz czarnoleska, Kraków 1977, s. 304-321.
Wilczek P.: Literatura polskiego renesansu, Katowice 2005.
Ziemba K.: Kilka myśli o „Trenach” i ich tradycji interpretacyjnej, w: Wiązanie sobótkowe. Studia o Janie Kochanowskim, Warszawa 2015, s. 293-309.
Ziomek J.: Renesans, Warszawa 1977.
Copyright (c) 2020 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
