Organy w kościołach dekanatu zawichojskiego diecezji sandomierskiej. Instrumenty niezachowane w świetle źródeł archiwalnych
Abstrakt
Niniejszy artykuł kontynuuje cykl tekstów autorki na temat organów i organistów diecezji sandomierskiej. Cykl ten wpisuje się w jubileusz 200-lecia utworzenia diecezji, który miał miejsce w 2018 r. Artykuł dotyczy niezachowanych organów w kościołach dekanatu zawichojskiego. Powstał w oparciu o XVIII, XIX i XX-wieczne źródła przechowywane w archiwach w Krakowie, Sandomierzu i Radomiu.
Analiza uzyskanych danych pozwoliła na wysnucie następujących wniosków. Na terenie dekanatu zawichojskiego w sześciu kościołach stwierdzono istnienie 15. niezachowanych instrumentów. Były to niewielkie organy, od 5. do 13. głosów, w zdecydowanej większości z jedną klawiaturą ręczną. Tylko dwoje organów z końca XIX w. zaopatrzonych było w pedał. Wszystkie usytuowane były na chórze muzycznym, nad wielkimi drzwiami kościoła. Instrumenty były malowane i zdobione dekoracją snycerską, wiele z nich znajdowało się w złym stanie. Uzyskano tylko jedną wiadomość o budowniczym, był nim Antoni Adolf Homan, autor organów w parafii Czyżów. Na badanym terenie zachował się rokokowy prospekt nie istniejącego już pozytywu w Trójcy.
Dla powstania pełnej monografii polskiego budownictwa organowego potrzeba jeszcze wielu prac przyczynkarskich i taki charakter ma niniejszy artykuł.
Bibliografia
Gołos J., Polskie organy i muzyka organowa, Warszawa 1972.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. 3, z. 7.
Łyjak W.Z., Organy w kościołach Franciszkanów Konwentualnych (cz. II), „Studia Franciszkańskie” 2003, s. 375-455.
Polejowscy, w: Nowa encyklopedia powszechna PWN, t. 4, Warszawa 1996, s. 954.
Rocznik diecezji sandomierskiej, red. K. Kida, Sandomierz 2010.
Smulikowska E., Prospekty organowe w dawnej Polsce, Wrocław 1989.
Staniek T., Struktura brzmieniowa wybranych organów Antoniego Adolfa Homana, w: Organy i muzyka organowa, t. 12, red. J. Krassowski, Gdańsk 2003, s. 160-172.
Szydłowska-Cegłowa B., Staropolskie nazewnictwo instrumentów muzycznych, Ossolineum, Wrocław 1977.
Szymanowicz M., Stawowy G., Działalność organmistrzowska Ks. Profesora Jana Chwałka, w: Artificium Ars Scientia. Księga Jubileuszowa w 80. Rocznicę urodzin Ks. Profesora Jana Chwałka, red. M. Szymanowicz, Lublin 2010, s. 143-159.
Szymanowicz M., Nazewnictwo organów w XVIII wieku (na podstawie wybranych akt wizytacyjnych), w: Studia Organologica, t. 5, red. M. Szymanowicz, Polihymnia, Lublin 2016, s. 73-83.
Szymanowicz M., Organy w kościołach dekanatu ożarowskiego diecezji sandomierskiej (cz. I). Instrumenty niezachowane w świetle źródeł archiwalnych, „Roczniki Teologiczne” 64(2017), z. 13: Muzykologia, s. 117-135.
Vogel B., Instrumenty muzyczne w kulturze Królestwa Polskiego, Kraków 1980.
Wiśniewski J., Dekanat opatowski, Radom 1907.
Wiśniewski J., Dekanat sandomierski, Radom 1915.
