Les dénominations polonaises et françaises des outils d’artisanat en tant qu’attributs des Saints et des Bienheureux dans l’iconographie

Abstrakt

POLSKIE I FRANCUSKIE NAZWY NARZĘDZI RZEMIEŚLNICZYCH BĘDĄCYCH ATRYBUTAMI ŚWIĘTYCH I BŁOGOSŁAWIONYCH W IKONOGRAFII

Artykuł zawiera analizę atrybutów w ikonografiach świętych,  w szczególności narzędzi, oraz ich nazwy w języku polskim i francuskim. W pierwszej części podane są  definicje słownikowe wyrazu atrybut, a następnie wskazany termin atrybut desygnujący istotne elementy postaci analizowany jest w relacjach znaczeniowych do innych terminów oraz w relacji do rzeczywistości jako desygnujący elementy w różnych dziedzinach na przestrzeni wieków a współcześnie w informatyce. W kolejnych rozdziałach omówione są w perspektywie historycznej atrybuty jako identyfikatory przedstawianej postaci w kulturze chrześcijańskiej oraz podana ich klasyfikacja według formy i według tematu.  Kryteria do ich wyodrębnienia zostały ustalone na podstawie definicji rzemiosła zawartej w polskiej ustawy o rzemiośle oraz struktury organizacyjnej Związku Rzemiosła Polskiego. Opracowane grupy narzędzi występujące w funkcji atrybutów zostały ilustrowane wybranymi wizerunkami świętych i błogosławionych z okresu od V do XIII wieku. Dla dzisiejszego człowieka, ery cyfrowej i robotyzacji, coraz więcej z wymienionych narzędzi pozostaje nieznanych, a ich nazwy stają się archaizmami lub poddane są ewolucji znaczeniowej.

Artykuł zamyka refleksja nad współczesną kompozycją ikonograficzną świętych, nieraz wtórną do innych technik utrwalania oficjalnych wizerunków towarzyszących uroczystościom beatyfikacji i kanonizacji. W ikonach tych pisanych według wzoru  ikonograficznego Wschodu obserwuje się malejącą rolę atrybutów (w tym narzędzi) indywidualnych a zaznaczanie elementu duchowego wyrażanego symbolicznie przez  atrybuty uniwersalne i wspólne.

Les dénominations polonaises et françaises des outils d’artisanat en tant qu’attributs des Saints et des Bienheureux dans l’iconographie

L’article présente une analyse des attributs des saints dans l’iconographie et, en particulier, leurs outils d’artisans ainsi que leurs dénominations en polonais et en français. Dans la première partie, nous empruntons la définition du lexème attribut aux dictionnaires. Ensuite, le terme attribut, représentant les éléments importants des figures des saints, est analysé par rapport à d’autres termes, leurs significations ainsi que par rapport à la réalité. Dans les chapitres suivants, les attributs sont décrits d’un point de vue historique comme l’élément identifiant le personnange présenté dans la culture chrétienne. Ils sont également classés selon leur forme et leur thème. Les critères utilisés pour les distinguer ont été empruntés aux définitions des métiers fournies par la loi polonaise relative à l’artisanat ainsi que sur la base des statuts de l’Association Polonaise de l’Artisanat (Związek Rzemiosła Polskiego). Les groupes d’outils étudiés qui apparaissent comme attributs sont illustrés par les figures choisies des Saints et des Bienheureux de la période du V^e au XIII^e siècles. Pour l’homme d’aujourd’hui, de l’époque du numérique et de la robotique, un nombre de plus en plus important de ces outils est inconnu, et leurs noms semblent archaïques ou leur sens évolue.

L’article se termine par une réflexion sur la représentation iconographique des saints aujourd’hui, bien différente des représentations officielles des saints et des bienheureux affichées pendant les cérémonies de canonisation et de béatification. Dans ces représentations, inspirées par les modèles iconographiques de l’Orient, nous pouvons observer un rôle de moins en moins important des attributs individuels, dont les outils font partie. En revanche, d’autres attributs symboliques, à caractère universel, permettent de mieux exprimer les éléments spirituels.