Projekty wnętrz i mebli zaprezentowane na „wystawie Architektury i wnętrz w otoczeniu ogrodowem” w Krakowie w 1912 roku

Agata Wójcik

doi:10.18290/rh.2019.67.4-4

Agata Wójcik Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2019.67.4-4

Słowa kluczowe: projekty wnętrz; meble; sztuka stosowana; Kraków

Abstrakt

Celem niniejszego opracowania jest analiza architektury wnętrz mieszkalnych i meblarstwa zaprezentowanego na wystawie w roku 1912, wskazanie źródeł inspiracji projektantów i umieszczenie ich w kontekście zagranicznego meblarstwa. Źródłem informacji był katalog wystawy, artykuły prasowe, a także niewykorzystywane dotychczas materiały archiwalne przechowywane w Archiwum Narodowym w Krakowie, jak również fotografie ze zbiorów Gabinetu Rycin Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie i Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wnętrza i meble zaprezentowane przez artystów z TPSS na wystawie krakowskiej w 1912 r. doskonale wpisywały się w tendencje panujące w projektowaniu ok. 1910 r.. Jak najdalsze były od odchodzącej do lamusa krzywoliniowej secesji. Projektanci w sposób świadomy i kreatywny korzystali z rodzimej tradycji, a zwłaszcza z meblarstwa epoki biedermeieru i sztuki ludowej. Polscy artyści z jednej strony czerpali z architektury wnętrz dworkowych, a równocześnie bliscy byli inspiracjom domem angielskim. Ich projekty możemy zestawiać z realizacjami artystów austriackich kręgu Warsztatów Wiedeńskich i niemieckich związanych z Werkbundem. Meble zapowiadały uproszczone, zgeometryzowane, inspirowane sztuką ludową, oddziałujące pięknem materiału meble polskie dwudziestolecia międzywojennego. Sprzęty do domu robotnika i rzemieślnika, będące przykładem tanich mebli, cechowała solidność, skromność, operowanie formami oszczędnymi, ale szlachetnymi, inspirowanymi zdobnictwem ludowym. Stanowiły one początek prób tworzenia przez polskich projektantów minimalistycznych, funkcjonalnych, solidnych i tanich sprzętów, które kontynuowane były w dwudziestoleciu międzywojennym.

Bibliografia

Barucka E., W szkatułkach ogrodów. Europejski ruch miast ogrodów 1903-1930, Warszawa 2014.

Dienstl-Dąbrowa M., O dworek polski (Uwagi z powodu krakowskiej wystawy architektonicznej), „Kurier Warszawski” 1912, nr 35.

Dienstl-Dąbrowa M., Wystawa architektoniczna w Krakowie, „Biblioteka Warszawska” 1912, t. 4.

Jaroszyński T., Wystawa architektoniczna w Krakowie, „Kurier Warszawski” 1912, nr 234.

Łomnicka K., Józef Sperling (1884-1949) – przedsiębiorca i innowator, „Pamiętnik Sztuk Pięknych” 2015, nr 10, s. 368.

Matyaszewska E., Przestrzeń kawiarni i przestrzeń sztuki. Jama Michalika w Krakowie, fin de siècle i Młoda Polska, „Pamiętnik Sztuk Pięknych” 2015, nr 10.

Muthesius H., Sztuka stosowana i architektura, Kraków 1909.

Richard Riemerschmid vom Jugendstil zum Werkbund. Werke und Dokumente. Eine Ausstellung der Architektursammlung der Technischen Universität München, des Münchner Stadtmuseums, des Germanischen Nationalmuseums Nürnberg, Hrsg. W. Nerdimger, B.-V. Karnapp, München 1982, s. 194-205.

Rozstrzygnięcie konkursu, „Czas” 1907, nr 126.

Sieradzka A., „Dworkowe” wnętrza Józefa Czajkowskiego, [w:] Dwór polski w XIX wieku. Zjawisko historyczne i kulturowe, red. T. Hrankowska, Warszawa 1995, s. 44.

Sieradzka A., Początki awangardy w meblarstwie polskim 1904-1914, [w:] Studia z architektury nowoczesnej, t. 2, red. J. Kucharzewska, J. Malinowski, Toruń 2007.

Szczerski A., Cztery nowoczesności. Teksty o sztuce i architekturze polskiej XX wieku, Kraków 2015.

V. Sprawozdanie Towarzystwa „Polska Sztuka Stosowana” w Krakowie r. 1907, Kraków 1908.

Warchałowski J., Dawniej i dzisiaj, „Przegląd Techniczny” 1911, nr 34.

Wolska K., Inspiracje i wzorce w projektach meblarskich Karola Tichego, [w:] O rzeczach pięknych. Rzemiosło artystyczne na przestrzeni wieków, red. A Bender, M. Wrześniak, Lublin 2015, s. 199-205.

Wolska K., Karol Tichy (1871-1939). Artysta i pedagog, praca doktorska napisana pod kierunkiem dr hab. Agnieszki Bender, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, 2015, s. 46.

Wolska K., Karol Tichy, twórca Spółdzielni „Ład”, w poszukiwaniu „polskiego stylu narodowego” w wyposażeniu wnętrz, [w:] Sztuka i dyplomacja. Związki sztuki i polskiej dyplomacji w okresie nowożytnym, red. M. Kuhnke, A. Badach, Warszawa 2013, s. 185-191.

Wyganowska W., Karol Zyndram Maszkowki (1868-1938). Artysta – działacz – pedagog, praca doktorska napisana pod kierunkiem Andrzeja Jakimowicza, Uniwersytet Warszawski, 1977, s. 139.

Wystawa architektury i wnętrz w otoczeniu ogrodowem, Kraków 1912.

Wystawa architektury i wnętrz w otoczeniu ogrodowym w Krakowie, w r. 1912, „Czasopismo Techniczne” 1912, nr 28.

Za-mieszkanie 2012. Miasto ogrodów, miasto ogrodzeń. W stulecie „Wystawy architektury i wnętrz w otoczeniu ogrodowem”, red. D. Jędruch, Kraków 2012.

Zientara M., Wystawa architektury i wnętrz w otoczeniu ogrodowym w Krakowie w 1912 r., „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 1991, nr 18, s. 100-110.