Dekoracja okazjonalna (1715) w kościele Jezuitów w Lublinie. Ze studiów nad ikonografią św. Stanisława Kostki

Janina Dzik

doi:10.18290/rh.2019.67.4-2

Janina Dzik

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2019.67.4-2

Słowa kluczowe: św. Stanisław Kostka; kościół Jezuitów w Lublinie; Klemens XI

Abstrakt

Lublin, miasto będące siedzibą Trybunału Koronnego, stanowiło jedno z centrów szczególnej czci św. Stanisława Kostki w Rzeczypospolitej. Ośrodkiem kultu był przede wszystkim dawny kościół Jezuitów pw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty (obecna katedra), gdzie przechowywany był cudowny wizerunek młodzieńca.

Odnaleziona zapiska w rękopiśmiennej kronice Archiwum Romanum Societatis Jesu przypomina o nieznanej dotychczas okazjonalnej dekoracji kościoła Jezuitów podczas uroczystości związanych z ogłoszeniem kanonizacji Stanisława Kostki w 1715 roku. Rozbudowana wielowątkowa dekoracja obrazowo-słowna koncentrowała się przede wszystkim w fasadzie, ołtarzu głównym i kaplicy świętego spajając aspekt narodowy (król polski), papieski (Klemens XI) oraz znak profetyczny, za jaki uznany został herb rodziny Albanich, z której wywodził się papież. Polski szlachcic -jezuita kreowany był od początku kultu na jednego z głównych wspomożycieli tryumfów Rzeczypospolitej. Kanonizacja Kostki stawała się więc symboliczną rękojmią oczekiwanego pokoju i stabilizacji kraju. Dlatego też dekoracja ujawniała wielkie przesłania historycznego i objawienie tajemnicy danej Polakom poprzez młodego jezuitę, podnoszącej znaczenie Rzeczypospolitej w powiązaniu z papiestwem i wiarą katolicką.

Bibliografia

Bauer H., Barock, Kunst einer Epoche, Berlin 1992.

Dzik J., Rola biskupów krakowskich w szerzeniu kultu św. Stanisława Kostki, [w:] Działalność fundacyjna biskupów krakowskich, red. M. Walczak, Kraków 2016, s. 429-439.

Gombin K., Kościół ten ma wielki zaszczyt z obrazu S. Stanisława Kostki [...], który bardzo wielkimi i czystymi cudami słynąć zaczął” : wizerunki Stanisława Kostki u lubelskich jezuitów w świetle źródeł z XVII i XVIII wieku, [w:] Sztuka po Trydencie, 2014, s. 393--402.

Gombin K., Trybunał Koronny, ceremoniał i sztuka, Lublin 2013.

Górska M., Polonia-Respublica-Patria. Personifikacja Polski w sztuce XVI-XVIII wieku, Wrocław 2005.

Gustaw R., Stanisław Kostka, [w:] Hagiografia polska. Słownik bio-bibliograficzny, red. R. Gustaw, t. 2, Poznań–Warszawa–Lublin 1972, s. 391-392.

Kamiński W., Wojtyska H., Albani (rodzina), [w:] Encyklopedia katolicka, t. 1, Lublin 1973, szp. 293.

Koszutski H., Święty Stanisław Kostka, t. 2, Poznań 1882.

Niecieski J., Ikonografia malowideł w kopule kaplicy św. Stanisława Kostki w katedrze lubelskiej, [w:] Polska i Europa w epoce nowożytnej. Prace naukowe dedykowane Profesorowi Juliuszowi Chrościckiemu, red. T. Bernatowicz, W. Fałkowski, Warszawa 2009, s. 303-316.

Osiecka-Samsonowicz H., Polskie uroczystości w barokowym Rzymie 1587-1696, Warszawa 2012.

Rożek M., Uroczystości w barokowym Krakowie, Kraków 1976.

Sczaniecki S., Sacer panegyricus D. Stanislao Kostkae Polono, Societatis Jesu novitio sub primam, in metropoli Regni Poloniarum, pro decreto Canonizationis ejusdem Beati, Eucharisticam Solemnitatem, in Basilica Ss. Petri et Pauli Collegii Cracoviensis Spc. Jesu, Calisii 1715 3 Febr., Kalisz [1715].

Zalewski L., Katedra i jezuici w Lublinie, cz. 1, Lublin 1947.

Załęski S., Jezuici w Polsce, t. 3, Kraków 1902; t. 4, Kraków 1905.