Officina medici philosophi schola est. Terapia słowami (casus Erazma z Rotterdamu)

Abstrakt

Artykuł jest poświęcony związkom retoryki, filozofii i medycyny. Pierwsza jego część dotyczy greckich (zwłaszcza sofistycznych) korzeni zależności zachodzących między tymi dziedzinami, procesów przenikania topiki medycznej do literatury antycznej i zasad wzajemnych oddziaływań. Celem tej krótkiej prezentacji jest ukazanie podłoża i znalezienie uzasadnienia dla faktu częstej obecności terminologii lekarskiej i wątków medycznych w dyskursie retorycznym doby nowożytnej, zwłaszcza w humanistycznej literaturze o tematyce filozoficznej, nastawionej na terapię werbalną i przekonanej o leczniczym wymiarze słowa. Przypadek Erazma z Rotterdamu uznano za szczególnie ciekawy dla tych rozpoznań, stąd twórczość tego właśnie humanisty stała się przedmiotem badań w niniejszej pracy. Zwrócono zatem uwagę na bogatą reprezentację motywów lekarskich w dziełach Rotterdamczyka, na obecność w tekstach autora obrazowania, terminologii i topiki medycznej, na szerokie zainteresowanie dziedziną medycyny, czego wyrazem są odwołania do prac Galena i tłumaczenia jego pism przez Erazma. Najważniejszy i najciekawszy jednak okazał się ten tekst, w którym nomenklatura lekarska stała się estetycznym i ideowym komponentem, wpłynęła na kształt całego dyskursu, jego płaszczyznę argumentacyjną, oddziaływała na perswazyjną tkankę dzieła, a zarazem brała udział w budowaniu jego filozoficznej wymowy. Do tego rodzaju pism należy Lingua – apologetyczne dzieło Erazma o wyraźnie dydaktycznej wymowie, a zarazem silnie przeniknięte epideiktyczną manierą sofistycznej diatryby.