Geographical Descriptions of Spain in Latin Medieval Encyclopaedias: From Isidore of Seville to Vincent of Beauvais (VII-XIII c.)

Abstrakt

Geograficzne opisy Hiszpanii w średniowiecznych encyklopediach łacińskich: od Izydora z Sewilli do Wincentego z Beauvais (VII–XIII wiek)

W artykule zostało ukazane – na tle rozwoju średniowiecznego nurtu encyklopedycznego – zagadnienie recepcji w encyklopediach łacińskich opisu Hiszpanii zawartego w Etymologiach Izydora z Sewilli. Etymologiczno-geograficzny opis swej ojczyzny umieścił Izydor w 14 księdze dzieła (14, 4, 28-30). Ten obraz został „uzupełniony” w innych miejscach Etymologii m.in. o aspekt etymologiczno-etnograficzny (9, 2, 109-114). Izydor prezentując Hiszpanię opierał się na kilku dziełach antycznych. Ukazał Hiszpanię przede wszystkim rzymską; niewiele znajdujemy odniesień do aktualnej sytuacji kraju pod panowaniem Gotów. W później powstałych encyklopediach, w których zawarte są partie dotyczące geografii, w różny sposób wykorzystywano Izydora opis Hiszpanii. Powtarzano ten opis dosłownie (Raban Maur, Wincenty z Beauvais) i skracano go, nieznacznie modyfikując (Honoriusz Augustodunensis), łączono z informacjami znajdującymi się m.in. w dziele Orozjusza (Historae: Historiarum adversum paganos libri VII). W tym ostatnim przypadku do tak utworzonej całości dodawano informacje aktualizujące (przedstawiające niektóre aktualne sprawy dotyczące Hiszpanii). Tego rodzaju opisy umieścili w swych dziełach Gerwazy z Tilbury i Bartłomiej Anglik. Gerwazy z Tilbury do prezentacji Hiszpanii dodał fragment ukazujący jej podział na arcybiskupstwa i biskupstwa. Zestawiając opisy Hiszpanii w średniowiecznych dziełach encyklopedycznych powstałych do połowy XIII stulecia – zatem do czasu, gdy została ułożona encyklopedia Speculum maius – możemy stwierdzić, że każdy z nich opierał się na opisie znajdującym się w 14 księdze Etymologii; w największej encyklopedii średniowiecza (Speculum maius, w jej części zatytułowanej Speculum historiale) opis ten został – jak wspomniano – dosłownie powtórzony. Można rzec, że choć powstały nowe ujęcia dotyczące obrazu Hiszpanii (sformułowane w pierwszej połowie XIII wieku przez Gerwazego z Tilbury i Bartłomieja Anglika), obraz nakreślony przez Izydora z Sewilli niejako utrzymał swoją „aktualność”. Biorąc pod uwagę bardzo dużą rolę średniowiecznych dzieł encyklopedycznych w rozpowszechnianiu wiedzy w tej epoce, można także stwierdzić, że Hiszpania była wówczas postrzegana (przynajmniej do połowy XIII wieku) „oczami Izydora” (miało to odzwierciedlenie w ówczesnej kartografii). Pozostaje pytanie, w jakim stopniu ten obraz zmienił się (i czy zmienił się na trwałe) w późnym średniowieczu.