Prisca Theologia Mickiewicza
Abstrakt
Artykuł, będący fragmentem przygotowywanej większej rozprawy, skupia się na operacjach – raczej symbolicznych aniżeli pojęciowych – jakie Mickiewiczowi w pierwszym kursie Literatury słowiańskiej służą do konstruowania obrazu przedchrześcijańskiej kultury duchowej Słowian wedle pożądanego, apriorycznego wzorca. Zjawisko to, rozpatrywane w kontekście wykraczającego poza romantyzm procesu kulturowego, znajduje analogię w humanistycznym koncepcie mitologicznej monogenezy, wyczerpująco opracowanym przez Macieja Kazimierza Sarbiewskiego w traktacie Dii gentium. Mickiewicz dowodzi pierwotnego monoteizmu Słowian w trybie podobnym do tego, jaki w tradycji humanistycznego mitoznawstwa służył dowodzeniu pierwotnego monoteizmu Greków i Rzymian. Zbieżność ta nie jest motywowana bezpośrednią filiacją, lecz raczej wspólnotą pojęciowo-symbolicznego aparatu apologetycznej tradycji, której cechą znamienną jest kamuflowanie aporii generowanych przez pojęcie pierwotnej teologii. W związku z utrzymującym się nieporozumieniem, jakoby stanowisko Mickiewicza w tej kwestii było w zasadzie tożsame ze stanowiskiem Joachima Lelewela, artykuł, analizując założenia argumentacji obu autorów, wykazuje, że bliski im obu koncept pierwotnego słowiańskiego monoteizmu wynika w obu przypadkach z odmiennych, przeciwstawnych przesłanek i pełni odmienne funkcje.
Bibliografia
Kronika Thietmara, przeł. M.Z. Jedlicki, Kraków 2005.
Lelewel Joachim, Bałwochwalstwo sławiańskie. Ponowione rozpoznanie jego, [w:] tenże, Cześć bałwochwalcza Sławian i Polski, Poznań 1857.
Mickiewicz Adam, Literatura słowiańska. Kurs pierwszy, przeł. L. Płoszewski, [w:] tenże, Dzieła. Wydanie Rocznicowe 1798-1998, red. Zbigniew J. Nowak, Maria Prussak, Zofia Stefanowska, Czesław Zgorzelski, t. I-XVII, Warszawa 1998-2005, t. VIII, oprac. Julian Maślanka, 1997.
Mickiewicz Adam, Pierwsze wieki historii polskiej, [w:] tenże, Dzieła. Wydanie Rocznicowe 1798-1998, red. Zbigniew J. Nowak, Maria Prussak, Zofia Stefanowska, Czesław Zgorzelski, t. I-XVII, Warszawa 1998-2005, t. VII, oprac. J. Maślanka, 1997.
Pierio Valeriano, Hieroglyphica, sive De sacris Aegyptiorum, aliarumque gentium literis comentarii, Francofurti ad Moenum 1678.
Sarbiewski Maciej Kazimierz, Dii gentium. Bogowie pogan, przeł. K. Stawecka, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972.
Surowiecki Wawrzyniec, Śledzenie początku narodów słowiańskich. Rozprawa (czytana na publicznem posiedzeniu królewsko-warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk w dniu 24 stycznia roku 1824, przez autora, członka czynnego tegoż Towarzystwa), [w:] Dzieła Wawrzyńca Surowieckiego (z wiadomością o życiu i pismach autora, z kartą gieograficzną i tablicą runicznego pisma), oprac. Kazimierz Józef Turowski, Kraków 1861.
Berger Peter L., Luckmann Thomas, Społeczne tworzenie rzeczywistości. Traktat z socjologii wiedzy, przeł. J. Niżnik, Warszawa 2010.
Łowmiański Henryk, Religia Słowian i jej upadek (w. VI-XII), Warszawa 1986.
Modzelewski Karol, Barbarzyńska Europa, Warszawa 2004.
Prelekcje paryskie Adama Mickiewicza – wobec tradycji kultury polskiej i europejskiej. Próba nowego spojrzenia, red. Maria Kalinowska, Jarosław Ławski, Magdalena Bizior-Dombrowska, Warszawa 2011.
Romantyzm środkowoeuropejski w kontekście postkolonialnym, red. Michał Kuziak, Bartłomiej Nawrocki, cz. II, Kraków 2016.
Seweryn Dariusz, Prehistoria – średniowiecze – romantyzm. W kręgu indoeuropejskich tematów mitologicznych: od Dumézila do Słowackiego, Warszawa 2014.
Seweryn Dariusz, Alegoria i problemy dyskursu symbolicznego, Lublin 2017.
Stefanowska Zofia, Legenda słowiańska w prelekcjach paryskich, [w:] taż, Próba zdrowego rozumu. Studia o Mickiewiczu, Warszawa 2001.
Trzcińska Izabela, Logos, mit i ratio. Wybrane koncepcje racjonalności od XV do XVII wieku, Kraków 2011.
Copyright (c) 2019 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
