Wizerunek Rosji w powieści Jana Czyńskiego Cesarzewicz Konstanty i Joanna Grudzińska, czyli Jakubini polscy: problem ewolucji stereotypów romantycznych

Natalia Filatova

doi:10.18290/rh.2019.67.1-6

Natalia Filatova Instytut Słowianoznawstwa Rosyjskiej Akademii Nauk, Moskwa

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2019.67.1-6

Słowa kluczowe: paradygmat romantyczny; Jan Czyński; wielki książę Konstanty; Rosja w piśmiennictwie polskiego romantyzmu

Abstrakt

Artykuł skupia się na powieści Jana Czyńskiego Cesarzewicz Konstanty i Joanna Grudzińska, czyli Jakubini polscy, analizowanej w kontekście uformowanych w epoce polistopadowej romantycznych stereotypów kulturowych dotyczących relacji polsko-rosyjskich. Prezentując poszczególne wątki fabularne powieści (ambiwalencje otaczające postać księcia Konstantego, życie polityczne w Królestwie Polskim, opozycja patrioci–konformiści, działalność tajnych służb policyjnych w Warszawie), autorka dowodzi, że pamfletowy charakter powieści (skorelowany z osobistym zaangażowaniem politycznym Czyńskiego) czyni z niej instruktywne kompendium motywów składających się na obraz Rosji w polskim piśmiennictwie lokującym się w obrębie romantycznego paradygmatu.

Bibliografia

Brandys Marian, Koniec świata szwoleżerów, t. I: Czcigodni weterani, Warszawa 1972; t. II: Niespokojne lata, Warszawa 1972; t. III: Rewolucja w Warszawie, Warszawa 1974; t. IV: Zmęczeni bohaterowie, Warszawa 1976; t. V: Nieboska komedia, Warszawa 1979.

Czyński Jan, Cesarzewicz Konstanty i Joanna Grudzińska, czyli Jakubini polscy, Warszawa 1956.

Czyński Jan, Cesarzewicz Konstanty i Joanna Grudzińska, czyli Jakubini polscy, t. I-IV, Paryż 1833-1834.

Fiećko Jerzy, Rosja Krasińskiego. Rzecz o nieprzejednaniu, Poznań 2005.

Filatova Natalia, Car Aleksander I w literaturze polskiej, „Przegląd Humanistyczny” 2011, nr 4.

Gąsiorowski Wacław, Księżna łowicka, Warszawa 1960.

Graczyk Ewa, Przeżyć dzień, napisać księgę?, [w:] Nasze pojedynki o romantyzm, red. D. Siwicka, M. Bieńczyk, Warszawa 1995.

Janion Maria, Czy będziesz wiedział, co przeżyłeś, Warszawa 1996.

Janion Maria, Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi, Warszawa 2000.

Janion Maria, Gorączka romantyczna, Warszawa 1975.

Janion Maria, Rewolucja literacka a rewolucja polityczna, [w:] Powstanie listopadowe 1830-1831. Geneza, uwarunkowania, bilans, porównania, Wrocław 1983.

Janion Maria, Żmigrodzka Maria, Romantyzm i historia, Gdańsk 2001.

Janowski Maciej, Narodziny inteligencji. 1750-1831, [w:] Dzieje inteligencji polskiej do roku 1918, red. Jerzy Jedlicki, t. I, Warszawa 2008.

Kałążny Jerzy, Kiedy właściwie skończył się romantyzm? O (nie)trwałości paradygmatu romantycznego w kulturze polskiej i niemieckiej. Tekst artykułu dostępny w internecie: http://www.polska-niemcy-interakcje.pl/articles/show/31

Katalog wzajemnych uprzedzeń Polaków i Rosjan, red. Andrzej de Lazari, Warszawa 2006.

Kiślak Elżbieta, Car-trup i Król-Duch. Rosja w twórczości Słowackiego, Warszawa 1991.

Król Marcin, Romantyzm wysoki i postromantyzm usługowy, „Res Publica Nowa” 1998, nr 7-8.

Król Marcin, Romantyzm. Piekło i niebo Polaków, Warszawa 1998.

Majewski Wiesław, Chłopicki a „teatr historii”, [w:] Powstanie listopadowe 1830-1831. Geneza, uwarunkowania, bilans, porównania, Wrocław 1983.

Mickiewicz Adam, Dziady, wyd. Józef Kallenbach, t. I, Poznań 1918.

Mochnacki Maurycy, Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, t. I-II, oprac. i przedmowa Stefan Kieniewicz, Warszawa 1984.

Niemcewicz Julian Ursyn, Władysław Bojomir, oprac. Izabella Rusinowa i Aleksander Czaja, Kielce 2009.

Obraz Rosji w literaturze polskiej, red. Jerzy Fiećko, Krzysztof Trybuś, Poznań 2012.

Polacy w oczach Rosjan – Rosjanie w oczach Polaków, red. Roman Bobryk, Jerzy Faryno, Warszawa 2000.

Rymkiewicz Jarosław M., Wielki książę, z dodaniem rozważań o istocie i przymiotach ducha polskiego, Chotomów 1991.

Sclavius Wiesław [Wacław Gąsiorowski], Księżna łowicka, t. I-II, Kraków 1908.

Słowacki Juliusz, Poema Piasta Dantyszka herbu Leliwa o piekle, Paryż 1839.

Stefanowska Zofia, Rosja w „Ustępie” III części „Dziadów”, [w:] W krainie pamiątek. Prace ofiarowane Profesorowi Bogdanowi Zakrzewskiemu w osiemdziesiątą rocznicę urodzin, Wrocław, 1996.

Szymański Andrzej, Żar-ptaki. Zagadka tajemniczego zniknięcia cara Aleksandra I, Warszawa 1996.

Terlecki Władysław, Zabij cara, Warszawa 1992.

Walas Teresa, Zmierzch paradygmatu romantycznego – i co dalej?, „Dekada Literacka” 2001, nr 5-6.

Witkowska Alina, Romantyzm, [w:] Alina Witkowska, Ryszard Przybylski, Romantyzm, Warszawa 2003.

Zielińska Marta, Polacy, Rosjanie i romantyzm, Warszawa 1998.

Макаров Н.П, Мои семидесятилетние воспоминания и с тем моя полная предсмертная исповедь, СПб., 1882, cz. 4.

Русская культура в польском сознании, Отв. ред. Н.М. Филатова, В.А. Хорев, Москва 2009.

Фалькович С.М., Общественное движение в Королевстве Польском глазами царского сыска (1815-1830), [w:] Ruchy społeczne w Polsce i Rosji do II wojny światowej, Warszawa 2005.

Фалькович С.М., Польская политическая эмиграция в общественно-политической жизни Европы 30-60-х годов XIX века, Москва 2017.

Филатова Н.М., Россия и русские в поэзии польского восстания 1830-1831 гг., „Историк и художник” 2008, № 1-2 (15-16).

Хорев В.А., Адам Мицкевич и польский стереотип отношения к России, [w:] tenże, Польша и поляки глазами русских литераторов. Имагологические очерки, Москва 2005.