Uwagi o kondycji dwudziestopierwszowiecznej polszczyzny z perspektywy procesów globalizacyjnych
Abstrakt
Celem, jaki sobie wyznaczyłam, jest nie tyle próba syntetycznego opisu podstawowych kierunków transformacji współczesnej polszczyzny zaistniałych w wyniku procesu globalizacji, ile wskazanie najistotniejszych skutków amerykanizacji języka polskiego w XXI wieku. Generalizując, namacalnym efektem globalizacji na gruncie języka polskiego jest z jednej strony przejmowanie anglo-amerykańskich leksemów, frazeologizmów czy nierodzimego prepozycyjnego szyku wyrazów w zdaniu (typu sport telegram, play lista, radio reklama). Z drugiej zaś adaptacja zaanektowanych anglo-amerykańskich wyrazów o zasięgu międzynarodowym (ang. roaming – pol. roamingowy, ang. SMS – pol. esemesik, esemesek, esemeśnik, esemesiara) oraz zwiększenie zakresu i liczby compositów w wyniku słowotwórczej adaptacji zapożyczeń seryjnych i tworzenia na ich wzór kolejnych struktur (np. derywaty z członem cyber-, e-, euro-, seks-, narko-). Autorzy kanonicznych opracowań językoznawczych za najważniejsze przyczyny przejmowania pożyczek z języka angielskiego w odmianie amerykańskiej przez użytkowników współczesnej polszczyzny uznają: wygodę, częstotliwość występowania i używania anglo-amerykanizmów, konieczność nazywania nowych desygnatów i pojęć, dominację języka angielskiego w biznesie oraz prestiż angielszczyzny. Prognzowane skutki amerykanizacji polszczyzny to: moda na pożycznki angielskie, postrzeganie świata oczami Amerykanina i przejmowanie amerykańskich znaków kulturowych, karnawalizacja kultury oraz Ponglish (P. Korcz, M. Matulewski, Wpływ globalizacji na powstanie polsko-angielskiego pidżynu zawodowego, „Język. Komunikacja. Informacja” 2006, nr 1, s. 83-84).
Bibliografia
Aleksandrowicz T.R.: Bezpieczeństwo w Unii Europejskiej, Warszawa: Difin 2011.
Błasiak M.: Ponglish, czyli nowe zjawisko językowo-kulturowe w Wielkiej Brytanii, „Język Polski” 88 (2008), z. 2, s. 156-162.
Banach C.: Człowiek wobec wyzwań globalizacji i transformacji ustrojowej w Polsce, w: Pedagogika wobec zagrożeń, kryzysów i nadziei, red. T. Borowska, Kraków: Wydawnictwo IMPULS 2002, s. 13-31.
Bielska A.: Casualowy total look, czyli anglicyzmy w polskich blogach modowych/Casualowy total look as Anglicisms in Polish fashion blogs, „Język w Komunikacji”/„Language and Communication” 2014, nr 4(1), s. 13-23.
Burszta W.J.: Różnorodność i tożsamość. Antropologia jako kulturowa refleksyjność, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2004.
Buttler D.: Formacje hybrydalne w różnych okresach rozwoju i warstwach słownikowych polszczyzny, w: Formacje hybrydalne w językach słowiańskich, red. S. Warchoł, (seria: Rozprawy Slawistyczne), Lublin: Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej 1986, s. 23-31.
Ciborowska A.B.: Zapożyczenia z języka rosyjskiego w „Poradniku” Aleksandra Walickiego, w: Polszczyzna północno-wschodnia 2, red. B. Nowowiejski, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku 2009, s. 109-133.
Dubisz S.: Rozwój słownictwa polszczyzny ogólnej w jej najnowszych dziejach, w: 70 lat współczesnej polszczyzny. Zjawiska, procesy, tendencje. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Mazurowi, red. A. Dunin-Dudkowska, A. Małyska, (seria: Język, Kultura, Społeczeństwo), Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2013, s. 109-130.
Encyklopedia wiedzy o języku polskim, red. S. Urbańczyk, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1978.
Giddens A.: Socjologia, tłum. A. Szulżycka, P. Tomanek, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2004.
Golka M.: Cywilizacja. Europa. Globalizacja, Poznań: Wydawnictwo Fundacji Humaniora 1999.
Grybosiowa A.: Dynamika zmian językowych o podłożu kulturowym u progu XXI wieku (na materiale polskim), w: Z polskich studiów slawistycznych. Językoznawstwo, Seria 10: prace na XIII Międzynarodowy Kongres Slawistów w Lublanie 2003, red. J. Siatkowski, Warszawa: Komitet Słowianoznawstwa PAN 2002, online http://www.poradniajezykowa.us.edu.pl/artykuly/AG_dynamika.pdf [dostęp: 15 VII 2017].
Grybosiowa A.: Modern Polish?, „Poradnik Językowy” 2000, z. 8, s. 70-73, wersja online: http://www.poradniajezykowa.us.edu.pl/artykuly/AG_modern.pdf [dostęp: 15 VII 2017].
Grzegorczykowa R.: Jak rozumieć kreatywny charakter języka, w: Kreowanie świata w tekstach, red. A.M. Lewicki, R. Tokarski, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 1995, s. 13-24.
Jan Paweł II: Sprawiedliwość każdego człowieka źródłem pokoju wszystkich. Orędzie na XXXI Światowy Dzień Pokoju, „L’Osservatore Romano” 1998 (wyd. polskie), nr 1, w wersji online https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/jan_pawel_ii/.../pokoj1998_08 121997.html [dostęp: 27 XII 2017].
Kłaczyńska A.: Poza strukturalizm. Hybrydy leksykalne w świetle gramatyki kognitywnej, „Investigationes Linguisticae” 2017, v. 34, s. 124-142.
Kołodko G.W.: Polska z globalizacją w tle. Instytucjonalne i polityczne aspekty rozwoju gospodarczego, Toruń: Dom Organizatora 2007.
Kołodziejek E.: Festiwal radosnych zakupów – moda językowa na tle współczesnych zmian kulturowych, w: W kręgu polszczyzny dawnej i współczesnej. Księga ofiarowana dr. hab. Kazimierzowi Długoszowi, profesorowi Uniwersytetu Szczecińskiego, red. E. Kołodziejek, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2006, online: http://www.ewa kolodziejek.pl/pdf/moda.jezykowa.pdf [dostęp: 15 VII 2017].
Korcz P., Matulewski M.: Wpływ globalizacji na powstawanie polsko-angielskiego pidżynu zawodowego, „Język. Komunikacja. Informacja”/„Language. Communication. Information” 2006, nr 1, s. 77-90.
Kortas J.: Hybrydy leksykalne we współczesnej polszczyźnie: próba kategoryzacji, „Prace Językoznawcze” 2003, z. 5, s. 99-115.
Kranz-Szurek M.: Kultura lokalna a globalizacja kulturowa – próba oceny zjawiska, „Roczniki Nauk Społecznych” 4(40) (2012), nr 2, s. 11-35.
Kuć J.: Nowe profesjolektalne słownictwo polskie (na przykładzie języka zawodowego menedżerów i trenerów), w: Vidy jazyka a jazykovedy. Venovanú životnému jubileu doc. PhDr. Miloslavy Sokolovej, red. M. Ološtiak, M. Ivanová, D. Slančová, Prešov: Filozofická fakulta Prešovskej univerzity 2011, s. 348-360.
Ligara B.: Galicyzmy leksykalne w listach Zygmunta Krasińskiego na tle wpływów francuskich w polszczyźnie XIX wieku (Studium bilingwizmu polsko-francuskiego), Kraków: Nakładem Uniwersytetu Jagiellońskiego 1987.
Mańczak-Wohlfeld E.: Najstarsze zapożyczenia angielskie w polszczyźnie, „Język Polski” 67 (1987), z. 1-2, s. 25-31.
Mańczak-Wohlfeld E.: Angielsko-polskie kontakty językowe, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego 2006.
Maternik E.: Polsko-angielski pidgin w dziedzinie logistyki, w: Studia nad językiem, informacją i komunikacją, red. W. Krzemińska i P. Nowak, Poznań: Wydawnictwo SORUS 2003, s. 155-171.
Mękarska A.: Modowe freaki i backpakerzy – czyli najnowsze anglicyzmy na polskich blogach, http://logic.amu.edu.pl/images/5/5c/M%C4%99karska.pdf [dostęp: 15 VII 2017].
Miodek J.: Awatar i update’owanie, czyli rzeczywistość elektroniczna w codziennym komunikacyjnym obcowaniu, „Język Polski” 93 (2013), z. 5, s. 353-355.
Nobis A.: Czy globalizacja istnieje?, „Kultura – Historia – Globalizacja” 2014, nr 15, s. 167-186.
Nowowiejski B.: Zapożyczenia leksykalne z języka niemieckiego w polszczyźnie XIX wieku: na materiale czasopism, (seria: Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego, 445), Białystok: Dział Wydawnictw Filii UW w Białymstoku 1996.
Nowowiejski B.: Z zagadnień kontaktów językowych, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku 2010.
Ożóg K.: Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku: wybrane zagadnienia, Rzeszów: OTWARTY ROZDZIAŁ 2001, s. 21-31.
Ożóg K.: Zmiany we współczesnym języku polskim i ich kulturowe uwarunkowania, w: Język a Kultura, t. 20: Tom jubileuszowy, red. A. Dąbrowska, A. Nowakowska, Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego 2008, s. 59-79.
Ożóg K.: Polszczyzna pierwszej dekady XXI w. – próba uchwycenia najważniejszych zjawisk, w: Polszczyzna mówiona ogólna i regionalna. Materiały ogólnopolskiej konferencji naukowej, Kraków, 25-26 września 2008 r., red. M. Rak, B. Duraj, (seria: Biblioteka „LingVariów”, t. 5), Kraków: Księgarnia Akademicka 2009, s. 21-31.
Polszczyzna płata nam figle. Poradnik językowy dla każdego, red. J. Podracki, Warszawa: Medium 1993.
Pędrak A.: Język polskich zbiorowości emigracyjnych w Wielkiej Brytanii i Irlandii – procesy adaptacji i derywacji, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 2017, z. 51/1, s. 77-91.
Przybylska R.: O najnowszym języku polskim, „Polonistyka” 2002, nr 9, s. 516-520.
Sękowska E.: Język zbiorowości polonijnych w krajach anglojęzycznych: zagadnienia leksykalno- słowotwórcze, (seria: Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego, 426), Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1994
Symonides J.: Państwo w procesie globalizacji, w: Państwo w teorii i praktyce stosunków międzynarodowych, red. M. Sułek, J. Symonides, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2009, s. 157-172.
Strawińska A.B.: Globalizacja i jej wpływ na zachowania językowe współczesnych Polaków. „Pogranicze. Studia społeczne” 2018 (w druku).
Rejakowa B.: Kulturowe aspekty języka mody, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie- Skłodowskiej 2010.
Rizer G.: McDonaldyzacja społeczeństwa, tłum. L. Stawowy, Poznań: Wydawnictwo MUZA S.A. 1999.
Słownik wyrazów obcych, red. J. Tokarski, Warszawa: PWN 1980.
Sękowska E.: Język zbiorowości polonijnych w krajach anglojęzycznych: zagadnienia leksykalno-słowotwórcze, (seria: Rozprawy Uniwersytetu Warszawskiego, 426), Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1994.
Skoczyński J.: Kultura, w: Słownik społeczny, red. B. Szlachta, Kraków 2004, Wydawnictwo WAM.
Sobol R.: Ignacy Krasicki w walce o język narodowy, „Zeszyty Wrocławskie” 6 (1952), nr 2, s. 75-108.
Szpunar M.: Globalizacja – ziszczenie wizji McLuhana, „Problemy globalizacji i regionalizacji” 2006, cz. 1, z. 8, s. 171-182.
Sztompka P.: Socjologia. Analiza społeczeństwa, Kraków: Wydawnictwo ZNAK 2002.
Sztompka P.: Socjologia zmian społecznych, Kraków: Wydawnictwo ZNAK 2005.
Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. 1-6, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2003.
Walas-Trębacz J.: Zarządzanie dynamiczne jako współczesna filozofia zarządzania przedsiębiorstwem w procesie globalizacji, w: Globalne i regionalne wyzwania restrukturyzacji przedsiębiorstw i gospodarek, red. R. Borowiecki, M. Dziura, Kraków: Fundacja Uniwersytetu Ekonomicznego 2017, s. 343-365.
Walczak B.: Rozwój zasobu leksykalnego polszczyzny w XX wieku, w: Polszczyzna XX wieku. Ewolucja i perspektywy rozwoju, S. Dubisz, S. Gajda, Warszawa: Wydawnictwo ELIPSA 2001, s. 141-153.
Walczak B.: Zapożyczenia leksykalne: teoria i metodologia badań, w: Polszczyzna północno-wschodnia 2, red. B. Nowowiejski, Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku 1999, s. 69-107.
Walczak B.: Język polski na Zachodzie, w: Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej 2001.
Walczak-Duraj D.: Podstawy współczesnej socjologii, Pabianice: Omega-Praksis 2006.
Waszakowa K.: Polszczyzna przełomu XX i XXI wieku: dynamika procesów sprzyjających internacjonalizacji, „Иccледoвания пo cлaвянcким языкaм” 16 (1) 2011, s. 125-142, http://www. polon.uw.edu.pl/documents/9763960/10288234/waszak1.pdf [dostęp: 15 VII 2017].
Waszakowa K.: Przejawy internacjonalizacji w słowotwórstwie współczesnej polszczyzny, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 2005.
Weinreich U.: Languages in contact. Findings and problems, Paris: Walter de Gruyter 1968.
Wielki słownik poprawnej polszczyzny, red. A. Markowski, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2004.
Witaszek-Samborska M.: Wyrazy obcego pochodzenia we współczesnej polszczyźnie. Na podstawie słowników frekwencyjnych, Poznań: Wydawnictwo NAKOM 1992.
Copyright (c) 2018 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
