Architektura kościoła parafialnego w Gołębiu. Przyczynek do badań wpływu projektów Ottaviana Mascarina na architekturę polską pierwszej połowy wieku XVII
Abstrakt
Kościół parafialny w Gołębiu wzniesiony w latach 1626-1634 należy do budowli wyróżniających się w krajobrazie polskiej architektury nowożytnej wieku XVII. Jego projektant oraz budowniczowie nie są znani, jednak jego plan został oparty na zrealizowanym w latach 1591-1598 kościele San Salvatore in Lauro w Rzymie, zaprojektowanym przez architekta Ottaviana Mascarina. Rzut nawy świątyni w Gołębiu, której artykulację tworzą pary kolumn flankujących obszerne nisze przeznaczone na ołtarze, wyraźnie odwołuje się do tej rzymskiej realizacji. Odmienną genezę mają natomiast fasada oraz dekoracje świątyni w Gołębiu. Ponieważ rzymski kościół Mascarina nie posiadał wówczas fasady, projektant kościoła w Gołębiu zdecydował się na wprowadzenie fasady dwuwieżowej, nawiązującej do podobnych rozwiązań, zastosowanych wcześniej w Czemiernikach (po 1603 r.) czy też Pińczowie (przed 1619). Dekoracja elewacji budowli wykonana w zaprawie nawiązuje do niemieckich wzorników graficznych oraz do motywów znanych z warsztatu rzeźbiarskiego Tomasza Nikla, ale stosowanych też przez muratorów z Kazimierza Dolnego. Przypuszczalnym dysponentem odpowiedzialnym za wybór dla Gołębia rzymskiego projektu był kanclerz Jerzy Ossoliński, fundator znany z innych realizacji opartych na planach Mascarina, przechowywanych w Accademia di San Luca w Rzymie.
Bibliografia
Angelini G., Elaborazioni del modello gesuitico a Roma tra Cinque e Seicento. Ottaviano Mascherino architetto e la Chiesa di San Salvatore in Lauro, “Artes. Periodico annual di storia delle arti”, 15 (2010-2014), s. 105-152.
Angelini G., La Chiesa di San Salvatore in Lauro (15911598) e la fortuna della colonna libera a Roma, “Annali di architettura. Rivista del Centro Internazionale di Studi di Architettura Andrea Palladio di Vicenza” 26 (2014), s. 59-74.
Della Torre S., Schofield R., Pellegrino Tibladi architetto e il S. Fedele di Milano. Inventione e construzione di una Chiesa essemplare, Milano 1994.
Gryglewski P., De Sacra Antiquitate. Odwołania do przeszłości w polskiej architekturze sakralnej XVI wieku, Warszawa 2012.
Hoffmann P., San Salvatore in Lauro. Precisazioni sul complessi dei Piceni a Roma, Roma 1973.
Karpowicz M., Artyści włosko-szwajcarscy w Polsce I połowy XVII wieku, Warszawa 2013.
Kowalczyk J., Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w dobie nowożytnej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk 1973.
Kozakiewiczowie H. i S., Renesans w Polsce, Warszawa 1976.
Kurzątkowska A., Rzeźba pińczowska na Lubelszczyźnie, [w:] Sztuka około 1600. Materiały Sesji Stowarzyszenia Historyków Sztuki zorganizowanej przy współpracy Wydziału Kultury Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Lublinie, Lublin, listopad 1972, Warszawa 1974, s. 153-177.
Kurzej M., Archaizacja i modernizacja. Przemiany stylowe dekoracji sklepiennych na przykładzie kościoła i klasztoru SS. Brygidek w Lublinie, „Roczniki humanistyczne” 54 (2006), z. 4, s. 147-187.
Kurzej M., Siedemnastowieczne sztukaterie w Małopolsce, Kraków 2012.
Łoziński J.Z., Grobowe kaplice kopułowe w Polsce 1520-1620, Warszawa 1973.
Michalczuk S., Domek Loretański w Gołębiu. Geneza jego treści ideowych i artystycznych, [w:] Treści dzieła sztuki. Materiały Sesji SHS Gdańsk, grudzień 1966, Warszawa 1969, s. 153-171.
Miłobędzki A., Architektura polska XVII wieku, t. I-II, Warszawa 1980.
Miłobędzki A., Zarys dziejów architektury w Polsce, Warszawa 1963.
Miłobędzki A., Ze studiów nad architekturą Kazimierza Dolnego, [w:] Granice sztuki. Z badań nad teorią i historią sztuki, kulturą artystyczną oraz sztuką ludową, red. J. Białostocki, Warszawa 1972, s. 95-102.
Miłobędzki A., Z prac nad syntezą architektury polskiej XVII wieku, „Rocznik Historii Sztuki” 11 (1976), s. 53-101.
Ossoliński J., Pamiętnik (1595-1621), oprac. W. Czapliński, Warszawa 2004.
Parfianowicz K, Domek Loretański w Gołębiu i grupa dzieł architektoniczno-rzeźbiarskich, [w:] Studia Puławskie. Materiały z sesji popularnonaukowej 27-28 maja 1977, Puławy 1978, s. 109-147.
Paszenda J., Chronologia budowy zespołu gmachów jezuickich w Lublinie, „Biuletyn Historii Sztuki” 30 (1968), s. 157-172.
Rewski Z., Pałac kanclerza Jerzego Ossolińskiego w Warszawie, „Kwartalnik Architektury i Urbanistyki” 1 (1956), z. 1, s. 27-35.
Stabenow J., Die Architektur der Barnabiten. Raumkonzept und Identität in den Kirchenbauten eines Ordens der Gegenreformation 1600-1630, Berlin 2011.
Stankiewicz A., Wpływ fabryki i architektury kościoła jezuitów w Kaliszu na polską architekturę sakralną I poł. wieku XVII – kilka uwag, [w:] Sztuka Polski Środkowej, t. VI, red. P. Gryglewski, Łódź 2016, s. 101-116.
Wasserman J., Ottaviano Mascarino and his drawings in the Accademia Nazionale di San Luca, Rome 1966.
Copyright (c) 2018 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
