Pseudo Aristides: On political style and On simple style. Attribution and the nature of treaties

Abstrakt

Pseudo-Arystydes: O stylu politycznym i O stylu prostym. Atrybucja i charakter traktatów

Głównym, analizowanym w artykule problemem jest sprawa autorstwa pochodzących z II wieku po Chr. traktatów O stylu politycznym i O stylu prostym. Traktaty te zachowały się w przechowywanym w Bibliotece Narodowej w Paryżu, sławnym bizantyjskim rękopisie z X wieku Parisinus gr. 1741, jako dzieła jednego z najwybitniejszych przedstawicieli Drugiej Sofistyki, żyjącego w latach 117-180 Eliusza Arystydesa, autora ponad 50 zachowanych mów. Po wyjaśnieniu głównych przyczyn odmówienia mu autorstwa tych traktatów przez nowożytnych badaczy przedstawiona jest szerzej podjęta przez M. Patillona próba znalezienia ich rzeczywistych autorów, jakiej dokonał w swym najnowszym wydaniu i naukowym opracowaniu tych traktatów w serii „Belles Lettres” (2002). Jego ustalenia stały się dla autora artykułu bezpośrednią inspiracją do ponownej analizy w kontekście historyczno-literackim świadectw komentatorów bizantyjskich: Syriana (V wiek) i Jana z Sycylii (X wiek). W świetle tej analizy okazało się, że nie ma podstaw do przyjętego przez M. Patillona podziału traktatu O stylu politycznym na część obejmującą wyjaśnienie pierwszych siedmiu „idei” (& 2-128), jako dzieła De ideis sławnego sofisty Basilikosa (II/III wiek) i na część drugą, obejmującą krótkie, teoretyczne wyjaśnienie pozostałych pięciu „postaci” stylu, jako dzieła mało znanego sofisty Dionizjusza z Miletu. Na podstawie świadectwa Syriana istnieje wprawdzie pewna możliwość przyjęcia, że autorem całego wykładu o „postaciach” stylu politycznego (& 2-140) był Basilikos, ale w tym przypadku należałoby wcześniej wyjaśnić, w jaki sposób jego traktat De ideis znany w V wieku Syrianowi i w X wieku Księdze Suda tak łatwo utracił swą tożsamość autorską, stał się utworem anonimowym i w tym samym X wieku został przepisany w Bizancjum pod innym tytułem jako dzieło Arystydesa. Analogiczne trudności wiążą się z proponowaną przez M. Patillona atrybucją traktatu O stylu prostym sławnemu Sofiście Eliuszowi Harpokrationowi, jako autorowi traktatu O postaciach stylu, którego dzieła retoryczne funkcjonowały w kulturze bizantyjskiej pod jego własnym imieniem. Jeśli podważamy bizantyjską atrybucję tych traktatów Arystydesowi, musimy je więc raczej nadal traktować jako mu przez tradycję przypisane dzieła anonimowego autora.