Odczytać obraz, interpretować świat, czyli rozszyfrować treści rzymskich numizmatów

Agata A. Kluczek

doi:10.18290/rh.2018.66.3-7

Agata A. Kluczek Uniwersytet Śląski w Katowicach

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2018.66.3-7

Słowa kluczowe: monety rzymskie; ikonografia monetarna; starożytny Rzym

Abstrakt

Artykuł jest krótkim komentarzem do wartości monet i medalionów rzymskich jako źródła poznania historycznego. Dyskusja nad kwestią atrakcyjności poznawczej numizmatów rzymskich ma swą już długą historię. Autor niejako apriorycznie opowiada się po stronie zwolenników dużego znaczenia monet i medalionów rzymskich w badaniach historycznych. Koncentruje się przy tym na przekazie źródeł numizmatycznych zawartym w inskrypcjach, a zwłaszcza w ikonografii awersów i rewersów monet oraz medalionów. Wyobrażenia te stanowią nieprzebrane bogactwo do analiz innych sfer historii rzymskiej niż tradycyjnie pojmowane dzieje polityczne imperium.

Wskazano także kilka sposobów i metod interpretowania materiału numizmatycznego. Są to: analizy deskryptywne, studia stricte numizmatyczne, analizy stylistyczne, studia historyczne, studia ideologiczne. Trzy pierwsze procedury pozostają podstawowym stopniem poznania sensu wyobrażenia monetarnego, a nawet często są niezbędnym warunkiem przejścia do pogłębionych nad nim studiów historycznych czy ideologicznych.

Bibliografia

A Catalogue of the Greek Coins in the British Museum. Ed. R. S. Poole. Vol. I-XXIX. London: Woodfall and Kinder 1873–1927.

Alföldi A.: Siscia. V. Probus sisciai antoninianusai. „Numizmatikai Közlöny” 36-37:1937-1938.

Alföldi A.: Zur römischen Münzprägung im zweiten punischen Kriege. „Jahrbuch für Numismatik und Geldgeschichte” 15:1965 s. 33-48.

Alram M.: Die Münzprägung des Kaisers Maximinus I Thrax (235/238). Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften 1989.

Anson L.: Numismata graeca. Greek coin-types classified for immediate identification. Vol. I-VI. London: L. Anson 1910-1916.

Babelon E.: Traité des monnaies grecques et romaines. I partie. Théorie et doctrine. T. I. Paris: Ernest Leroux 1901.

[Banduri A.] Numismata Imperatorum Romanorum a Trajano Decio ad Palaeologos Augustos accessit Bibliotheca Nummaria, sive Auctorum qui de Re Nummariâ scripserunt. Operâ et studio D. Anselmi Banduri […]. Vol. I. Lutetiæ Parisiorum: Montalant 1718.

Burnett A. et alii: Roman Provincial Coinage. Vol. 1-3, 7.1, 9. London-Paris: British Museum Press–Bibliothèque nationale de France 1992-2016.

Caccamo Caltabiano M.: Il significato delle immagini. Codice e immaginario della moneta antica. Reggio Calabria: Falzea 2007.

Carradice I.A., Buttrey T.V.: The Roman Imperial Coinage. Vol. 2.1. London: Spink 2007.

Corso A.: The Apollo Sauroctonus by Praxiteles: an Attempt to Outline the History of this Masterpiece. „Numismatica e Antichità Classiche” 38:2009 s. 51-69.

Crawford M. H.: Roman Republican Coinage. London: Cambridge University Press 1974.

Dardenay A.: Les mythes fondateurs de Rome. Images et politique dans l’Occident romain. Paris: Éditions Picard 2010.

Dulière C.: Lupa Romana. Recherches d’iconographie et essai d’interprétation. Bruxelles–Rome: Institut Historique Belge de Rome 1979.

[Eckhel J.] Doctrina numorum veterum conscripta a Iosepho Eckhel, Thesauro Caesareo numorum, gemmarumque veterum, et rei antiquariae in universitate Vindobonensi docendae praefecto. Vol. I. P. 1. Vindobonae: Impressit Ignatius Alberti 1792.

Elkins N.T.: Monuments in Miniature: Architecture on Roman Coinage. New York: The American Numismatic Society 2015.

Elmer G.: Die Münzprägung der gallischen Kaiser in Köln, Trier und Mailand. „Bonner Jahrbucher” 146:1941 s. 1-106.

Estiot S., Salaün G.: L’usurpateur Domitianus. „Revue Numismatique” 160:2004 s. 201-218.

Estiot S.: À propos du multiple d’or de Probus de la collection Duquénelle (Catalogue Journées Numismatiques Reims no. 55). „Bulletin de la Société Française de Numismatique” 47:1992 nr 6 s. 339-344.

Estiot S.: L’empereur Silbannacus, un second antoninien. „Revue Numismatique” 151:1996 s. 105-117.

Göbl R.: Die Münzprägung der Kaiser Valerianus I., Gallienus, Saloninus (253/268), Regalianus (260) und Macrianus, Quietus (260/262). Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften 2000.

Göbl R.: Die Münzprägung des Kaisers Aurelianus (270/275). Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften 1993.

Grueber H.A.: A Catalogue of the Roman Coins in the British Museum. Coins of the Roman Republic in the British Museum. Vol. I-III. London: William Clowes and Sons, LTD. 1910.

Gysen Ph.: Les marques KA des antoniniens de Siscia pour Probus. „Bulletin du Cercle d’Études Numismatiques” 38:2001 nr 1 s. 78-84.

Gysen Ph.: Reconstitution par les monnaies du parcours impérial de Probus. „Bulletin de l’Institut Archéologique Liègeois” 107:1995 s. 137-151.

Il significato delle immagini. Numismatica, Arte, Filologia, Storia. A cura di R. Pera. Roma: Giorgio Bretschneider 2012.

Jones A.H.M.: Numismatics and history. W: Essays in Roman Coinage presented to Harold Mattingly. Ed. R.A.G. Carson, C.H.V. Sutherland. Oxford: Oxford University Press 1956 s. 13-33.

Kaczanowicz W.: Cesarz Probus 276-282 n.e. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1997.

Kiersnowski R.: Legenda a wyobrażenie na monetach. „Res Historica” 3: Kultura piśmiennicza średniowiecza i czasów nowożytnych. Problemy i konteksty badawcze. Red. P. Dymmel, B. Trelińska. Lublin: Wydawnictwo UMCS w Lublinie 1998 s. 131-140.

Kluczek A.A.: Moneta – ancilla historiae. „Interpretacja ikonograficzna i ideologiczna” numizmatów we współczesnej polskiej historiografii starożytności rzymskiej (próba przeglądu). W: Rzym antyczny. Polityka i pieniądz. The Ancient Rome. Politics and Money. T. VI. Red. W. Kaczanowicz. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2017 s. 75-100.

Kluczek A.A.: O wieloznaczności monet typu DEAE SEGETIAE albo Segetia versus Segeta. „Studia Europaea Gnesnensia” 13:2016 s. 9-36.

Kluczek A.A.: Wokół problemów interpretowania przekazu źródeł numizmatycznych [rec. Erika Manders: Coining Images of Power. Patterns in the Representation of Roman Emperors on Imperial Coinage, A.D. 193-284. Leiden–Boston 2012]. „Wieki Stare i Nowe” 7(12):2014 s. 129-136.

Kreucher G.: Der Marcus Aurelius Probus und seine Zeit. Stuttgart: Franz Steiner Verlag 2003.

Kunisz A.: Rola źródeł numizmatycznych w badaniach nad ideologią i propagandą w państwie rzymskim. W: Rzym antyczny. Polityka i pieniądz. T. I. Red. A. Kunisz. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1993 s. 54-67.

La tradizione iconica come fonte storica. Il ruolo della numismatica negli studi di iconografia. A cura di M. Caccamo Caltabiano, D. Castrizio, M. Puglisi. Reggio Calabria: Falzea 2004.

[Lazius W.] Commentariorum vetustorum numismatum maximi scilicet operis et quatuor sectionibus multarum rerum publicarum per Asiam, Aphricam et Europam antiquitatis Historiam nodosque Gordianis difficiliores comprehendentis. […] Authore VVolffgango Lazio Vien. Historico & Medico. Viennae Austriae: Michael Zimmerman 1558.

Madejski P.: Moneta, pieniądz, materiał historyczny – przemiany statusu świadectw numizmatycznych we współczesnej historiografii starożytności. W: Nauki pomocnicze historii. Teoria, metody badań, dydaktyka. Red. A. Jaworska, R. Jop. Warszawa: DiG 2013 s. 273-284.

Martin J.-P.: Les thèmes de l’épopée romaine dans la numismatique impériale. W: Imago Antiquitatis. Religions et iconographie du monde romain. Mélanges offerts à Robert Turcan, rassemblés par N. Blanc, A. Buisson. Paris: De Boccard 1999 s. 329-340.

Mattingly H. et alii: The Roman Imperial Coinage. Vol. I-VIII. London: Spink & Son, LTD 1923-1981.

Mattingly H., Carson R.A.G.: A Catalogue of the Roman Coins in the British Museum. Coins of the Roman Empire in the British Museum. Vol. I-VI. London: William Clowes and Sons, LTD. 1923-1962.

Morawiecki L.: Monety rzymskie a źródła pisane. „Przegląd Historyczny” 85:1994 s. 207-220.

Peachin M.: Roman Imperial Titulature and Chronology, A.D. 235-284. Amsterdam: J.C. Gieben 1990.

Polis, urbs, civitas, moneta e identità. A cura di L. Travaini, G. Arrigoni. Roma: Quasar 2013.

Schmidt-Dick F.: Typenatlas der römischen Reichsprägung von Augustus bis Aemilianus. Bd. I-II. Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften 2002, 2011.

Sutherland C.H.V.: The Roman Imperial Coinage. Vol. I. London: Spink and Son, LTD. 1984.

Sydenham E.A.: The Coinage of the Roman Republic. Revised with indexes by G.C. Haines. Ed. by L. Forrer and C.A. Hersh. London: Spink & Son, Limited 1952.

[Tristan J.] Commentaires historiques, contenans l’histoire generale des empereurs, imperatrices, cæsars et tyrans de l’Empire romain. […]. Par Iean Tristan […]. T. III. A Paris: Chez Denys Moreau 1644.

Veillon M.: Histoire de la numismatique ou la science des médailles. Paris: Editions Errance 2008.

Woytek B.: Die Reichsprägung des Kaisers Traianus (98-117). Wien: Österreichische Akademie der Wissenschaften 2010.

Zehnacker H.: La numismatique de la République romaine. Bilan et perspective. W: Aufstieg und Niedergang der römischen Welt. Geschichte und Kultur Roms im Spiegel der neueren Forschung. T. I.1. Hrsg. H. Temporini. Berlin–New York: Walter de Gruyter & Co. 1972 s. 269-296.