Środowiska polskiej emigracji na Zachodzie wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w latach zimnej wojny

Abstrakt

Katolicki Uniwersytet Lubelski w latach zimnej wojny należał do grona nielicznych uczelni z Europy zdominowanej przez komunizm, które utrzymywały intensywne i ważne kontakty ze światem zachodnim. Ułatwieniem bez wątpienia był profil uczelni i jej związki z Kościołem katolickim. To jednak nie tłumaczy całości fenomenu tych kontaktów ani ich siły. Po 1945 r. istotną bowiem część społeczności katolickiej na Zachodzie stanowili polscy emigranci. Kościół w Polsce był postrzegany praktycznie przez wszystkich emigrantów jako ostoja tradycyjnych wartości, poddawana silnej presji politycznej przez władze PRL. KUL symbolizował specyficzny wymiar tego ucisku – wobec katolickiego szkolnictwa wyższego i niezależnej od władzy nauki. Utrzymywanie tych kontaktów było niezwykle trudne, ale pozwoliło przetrwać uniwersytetowi materialnie, rozbudować zbiory biblioteczne, a nawet zaistnieć w nauce światowej. Było to zasługą pojedynczych oddanych sprawie osób (np. księdza Antoniego Banaszaka), powoływanych w tym celu Towarzystw Przyjaciół KUL na całym świecie, jak również środowisk i instytucji, które – jak np. Instytut Literacki w Paryżu – widziały w niezależności KUL-u ważną i godną wsparcia wartość. Tekst niniejszy stanowi próbę zaprezentowania panoramy geografii miejsc, z których płynęła ta pomoc, jak i różnorodności jej form – stypendiów, przekazów pieniężnych, wsparcia materialnego, ułatwiania kontaktów ze światem zachodnim. To również dzięki temu KUL był w okresie zimnej wojny uczelnią tak wyjątkową.