Cenzura wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego 1944-1989

Abstrakt

Polityka władz PRL wobec Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego była emanacją stosunku komunistów do Kościoła katolickiego posiadającego w Polsce ugruntowany od wieków autorytet. Kiedy władza decydowała się na nasilenie konfliktu z Kościołem, miała wiele możliwości oddziaływania także na jedyną katolicką uczelnię, a tym samym wpływania na jej aktywność oraz oblicze. Na poziomie szykan i represji, jeżeli odrzucimy ostateczność, tj. zamknięcie uczelni, miała do dyspozycji zarówno jawne mechanizmy nacisku, jak i możliwość prowadzenia tajnych, zakulisowych działań.

I skwapliwie korzystała z obu tych sposobów. Wpływała na ograniczenie dopływu środków, podcinając płynność finansową uczelni; stawiała bariery na poziomie rekrutacji; zmuszała do zamknięcia niewygodnych kierunków i nie wydawała zgody lub utrudniała tworzenie nowych; wpływała na odebranie uprawnień do przeprowadzania przewodów doktorskich i habilitacyjnych; sankcjonowała rozpracowanie przez służby specjalne środowiska akademickiego, inwigilację studentów oraz pracowników uczelni, w skrajnych przypadkach doprowadzając do relegowania albo nieprzedłużania umowy o pracę. Cenzura ze swoimi działaniami znakomicie wpisywała się w ten ciąg szykan, ograniczając dostęp do myśli, a w niektórych wypadkach wręcz wpływając na uniemożliwienie przekazu czy to przez niedopuszczenie do publicznej wypowiedzi, czy np. wstrzymanie publikacji, rzadziej konfiskatę gotowego druku. Z reguły posługiwano się ingerencją w celu eliminacji fragmentów tekstu lub dokonywano zmian konkretnych sformułowań.

Mówiąc o działalności cenzury, dotykamy wyłącznie skutków decyzji politycznych, które zapadały w innym miejscu. Należy zatem pamiętać, kto w ówczesnej rzeczywistości tak naprawdę sterował treściami przekazu, a więc o roli Polskiej Partii Robotniczej, a później Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej w tworzeniu rzeczywistości peerelowskiej oraz w kreowaniu obrazu świata. Cenzura miała tu rolę wyłącznie pomocniczą obrony interesów tej jednej partii, stanowiąc ostatnią blokadę niezależnej myśli i słowa.