Prawoskrzydłowy manewr wojsk polsko-litewskich w bitwie pod Orszą (8 września 1514 r.)
Abstrakt
Bitwa pod Orszą stanowiła nie tylko konfrontację zjednoczonych sił polsko-litewskich z armią Wielkiego Księstwa Moskiewskiego, ale także dwóch odmiennych stylów walki. Obecność piechoty i artylerii polsko-litewskiej spowodowała, że ich wróg musiał zastosować odpowiedni szyk bojowy, co uniemożliwiało wykonanie szerokiego manewru terenowego, zmianę miejsca zbiórki głównych sił lub przegrupowanie armii.
Pierwszy aspekt formacji sił zjednoczonych, związany z ich wsparciem na zakolu Dniepru w rejonie wsi Paszyno–Ruklino–Pugajłowo, umożliwił jedynie obronę w wybranym obszarze lub atak.
Spośród wielu manewrów przeprowadzonych przez zjednoczone siły zbrojne podczas bitwy, na specjalną uwagę zasługuje ten z udziałem polskiej najemnej kawalerii na prawym skrzydle armii polsko-litewskiej. Istotną rolę ogrywała również piechota i artyleria, ukryte na południowo-zachodnim krańcu pola bitwy w olszowym gaju, który porastał brzeg Dniepru. Głównym zagadnieniem niniejszego opracowania jest prawoskrzydłowe uderzenie na wojska moskiewskie. Ponadto, autor porusza problem możliwego podobieństwa między tym manewrem a wcześniejszymi doświadczeniami współpracy kawalerii, artylerii i piechoty na polu bitwy.
Bibliografia
Bołdyrew A., Armatury orszańskie 1514 roku, „Biblioteka Epoki Nowożytnej” II(2015), nr 3: Bitwa pod Orszą.
Bołdyrew A., Zaskoczenie jest w wojnach niezmiernie skutecznym środkiem działania. Wykorzystanie ukształtowania terenu pola bitwy jako elementu wspomagającego manewr i zaskoczenie (na przykładzie bitew: pod Świecinem 17 IX 1462 r. i Orszą 8 IX 1514 r.), w: Pola bitew wczoraj i dziś, red. A. Olejko, P. Korzeniowski, K. Mroczkowski, Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V 2013.
Dróżdż P., Orsza 1514, Warszawa: Bellona 2000.
Finkel L., Elekcya Zygmunta I. Sprawy dynastyi Jagiellońskiej i unii polsko-litewskiej, Kraków 1910.
Halecki O., Dzieje unii jagiellońskiej, t. II: W XVI wieku, Kraków 1920.
Herbst S., Najazd tatarski 1512, „Przegląd Historyczny” 1948, t. 37.
Herbst S., Obraz bitwy pod Orszą, w: tenże, Potrzeba historii czyli o polskim stylu życia. Wybór pism, t. II, wyd. W. Majewski, Warszawa: PIW 1978.
Herbst S., Walicki M., Obraz bitwy pod Orszą. Dokument historii sztuki i wojskowości XVI w., „Rozprawy Komisji Historii Kultury i Sztuki” 1(1949).
Kolankowski L., Polska Jagiellonów. Dzieje polityczne, Lwów 1936.
Korzon T., Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, t. I: Epoka przedrozbiorowa, Kraków 1912.
Kazakou A., Bitwa pod Orszą 1514 r.: kwestia lokalizacji, „Biblioteka Epoki Nowożytnej” II(2015), nr 3: Bitwa pod Orszą.
Nowak T.M., Polska sztuka wojenna w czasach Odrodzenia, Warszawa: MON 1955.
Nowak T.M., Uwagi o technice budowania mostów polowych w Polsce w XV-XVII wieku, „Studia i Materiały do Historii Wojskowości” 2(1956), cz. 2.
Nowak T.M., Z dziejów techniki wojennej w dawnej Polsce, Warszawa: MON 1965.
Nowak T.M., Wimmer J., Historia oręża polskiego 963-1795, Warszawa: Wiedza Powszechna 1981.
Orsza, w: Encyklopedja wojskowa, red. O. Laskowski, t. IV, Warszawa 1937.
Plewczyński M., Wojny i wojskowość polska XVI wieku, t. I: Lata 1500-1548, Zabrze–Tarnowskie Góry: Inforteditions 2011.
Spieralski Z., Jan Tarnowski 1488-1561, Warszawa: MON 1977.
Spieralski Z., Polska sztuka wojenna w latach 1454-1462, Warszawa: MON 1958.
Spieralski Z., Wojskowość polska w okresie odrodzenia 1454-1576, w: Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, t. I: Do roku 1648, praca zbior., Warszawa: MON 1965.
Tyszkiewicz J., Jeńcy wojenni i dyplomacja polska w XV-XVI wieku, w: Balticum. Studia z dziejów polityki, gospodarki i kultury XII–XVII wieku ofiarowane Marianowi Biskupowi w siedemdziesiątą rocznicę urodzin, red. Z.H. Nowak, Toruń: TN w Toruniu 1992.
Tyszkiewicz J., Kilka uwag o polu bitwy pod Orszą stoczonej 8 września 1514 r., „Biblioteka Epoki Nowożytnej” II(2015), nr 3: Bitwa pod Orszą.
Wimmer J., Historia piechoty polskiej do roku 1864, Warszawa: MON 1978.
Wojciechowski Z., Zygmunt Stary (1506-1548), Warszawa: PIW 1946.
Wojtkowiak Z., Ostrogski Konstanty, w: Polski słownik biograficzny, t. XXIV, Wrocław: Ossolineum 1979.
Żygulski Z. jun., „Bitwa pod Orszą” – struktura obrazu, „Rocznik Historii Sztuki” 12(1981), s. 85-132.
Copyright (c) 2018 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
