Polish Dantism: between the Epic and Ethics
Abstrakt
The Polish version of the article was published in “Roczniki Humanistyczne,” vol. 60 (2012), issue 1.
This essay proposes a synthesis of the major themes and issues of Polish Dantism, with a particular reference to the 20th century and beyond. The author retraces the traditional motifs which connect 20th-century authors to the Romantic tradition, and discusses some examples (Gombrowicz, Vincenz, Miłosz) in a broader comparative context (referring specifically to Eliot, Mandelstam, Brodsky). The author argues that the Modernist ethical idea of “necessary Dante” tends to be gradually replaced by a Postmodernist notion of “aesthetic Dante,” with a flowering of new translations—not only of the Divina Commedia. These works restore a balance between Polish literary Dantism and Dante studies. In this sense, the Polish situation displays a lot of similarity to the European and international context, abundant with trends and concerns which go far beyond those of a national language and literature.
Bibliografia
Alighieri, Dante. Biesiada (Convivio), edited by Magdalena Bartkowiak-Lerch. Kęty: Antyk, 2004.
Alighieri, Dante. Boska Komedia. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1977.
Alighieri, Dante. Monarchia, edited by Władysław Seńko. Kęty: Antyk, 2002.
Alighieri, Dante. O języku pospolitym (De vulgari eloquentia), edited by Włodzimierz Olszaniec. Kęty: Antyk, 2002.
Alighieri, Dante. Pieśniarz, edited by Juliusz Feldhorn. Kraków–Roma: Sztuka–Książka–Wydawnictwo, 1926.
Auerbach, Erich. Studi su Dante [Studies on Dante]. Milano: Feltrinelli, 1983.
Barbi, Michele. Dante. Vita, opere e fortuna. Firenze: G.C. Sansoni, 1933(!).
Bartnik, Renata. “Salvador Dalì i inni wokół ‘Boskiej Komedii’ Dantego.” Akcent No. 3 (2005): 126–138.
Bełza, Igor. “Niektóre rysy polskiego romantyzmu. Inspiracje dantejskie.” Studia Filozoficzne No. 7(107) (1974): 83–92.
Bethea, David M. Joseph Brodsky and the Creation of Exile. Princeton, N.J.: Princeton University Press, 1994.
Bloom, Harold. The Western Canon: The Books and School of the Ages. New York: Harcourt Brace & Company, 1994.
Borges, Jorge Luis. Dziewięć esejów dantejskich (Nueve ensayos dantescos). Translated Joanna Partyka. Warszawa: Prószyński, 2007.
Brodski, Josif. W cieniu Dantego. Translated by Krystyna Tarnowska and Andrzej Konarek. In idem. “Śpiew wahadła.” Zeszyty Literackie 55 (1999): 63-73.
Brodskij, Iosif. “Lettera al lettore italiano.” Translated G. Forti. In Zbigniew Herbert. Rapporto dalla città assediata, edited by Pietro Marchesani, 11–21. Milano: Adelphi, 1993.
Brodskij, Iosif. Fondamenta degli Incurabili. Milano: Adelphi, 200412.
Brodskij, Iosif. Profilo di Clio, edited by Arturo Cattaneo, 41–56. Milano: Adelphi, 2003.
Brzozowski, Stanisław. “Sztuka i społeczeństwo (1903).” In idem. Eseje i studia o literaturze, edited by Henryk Markiewicz, B.N. series I no. 258, v. I, 109. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1990.
Cataluccio, Francesco M. Niedojrzałość. Choroba naszych czasów. Kraków: Znak, 2006.
Cavanagh, Clare. “Poetyka żydowskości: Mandelsztam, Dante a ‘zaszczytne powołanie Żyda’.” Teksty Drugie No. 5 (1992): 47–62.
Cavanagh, Clare. “Zametki k Razgovoru o Dante O. Mandel’štama.” International Journal of Slavic Linguistics and Poetics No. 15 (1972): 184–197.
Ceccherelli, Andrea. “Miłosz e Dante.” In Italia Polonia Europa. Scritti in memoria di Andrzej Litwornia, edited by Andrea Ceccherelli et al., 98–113. Roma: Accademia Polacca delle Scienze, 2007.
Ciccarini, Marina. Żart, inność, zbawienie. Studia z literatury i kultury polskiej. Warszawa: Neriton, 2008.
Cimino, Nelly. “L’influenza di Dante nell’Anhelli.” Rivista di cultura No. 3 (1926): 66–70.
Colucci, Michele. Tra Dante e Majakovskij. Saggi di letterature comparate slavo-romanze, edited by Rita Giuliani. Rome: Carocci, 2007.
Curtius, Ernst Robert. Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, edited by Andrzej Borowski. Kraków: Universitas, 19972.
Czapliński, Przemysław. Polska do wymiany. Późna nowoczesność i nasze wielkie narracje. Warszawa: Wydawnictwo W.A.B, 2009.
Czesława Miłosza autoportret przekorny. Rozmowy przeprowadził Aleksander Fiut. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1994.
Dante in Polonia. Ottantaquattro scultori contemporanei interpretano Dante Alighieri. Ravenna: Centro dantesco dei frati minori conventuali, 1997.
Dante Jerzego Panka/Jerzy Panek’s Dante, edited by Jan Fejkiel. Kraków: Jan Fejkiel Gallery, 2002.
De Carlo, Andrea Fernando. Dante nella Polonia del XIX secolo. Le traduzioni della Divina Commedia a confronto: Kraszewski, Korsak, Stanisławski, Porębowicz. Tesi di dottorato in Scienze letterarie, filologiche, linguistiche e glottodidattiche. Università del Salento, Lecce, 2008/2009, 37 [doctoral dissertation, typescript].
de Rooy, Ronald. “Il poeta che parla ai poeti”. Elementi danteschi nella poesia italiana ed anglosassone del secondo Novecento. Firenze: Cesati, 2003.
Even-Zohar, Itamar. “The Position of Translated Literature within the Literary Polysystem.” Papers on Poetics and Semiotics No. 8 (1978): 21–27.
Floryńska, Halina. Wincenty Lutosławski—metafizyka jaźni i narodu. In Polska myśl filozoficzna i społeczna, v. III, edited by Barbara Skarga. Warszawa: Książka i Wiedza, 1977.
Gałczyński, Konstanty Ildefons. Dzieła w pięciu tomach, v. II: Poezje. Warszawa: Czytelnik, 1979.
Gałczyński, Konstanty Ildefons. Miłość (1947). In idem. Dzieła, v. III: Próby teatralne, edited by Kira Gałczyńska, Barbara Kowalska, 470. Warszawa: Czytelnik, 1979.
Gałczyński, Konstanty Ildefons. Notatnik spisany w dniach 18 sierpnia–18 listopada 1941 r. w Altengrabow. Warszawa: Bellona, 2009.
Giuliani, Rita. “Quando la Russia parla europeo.” Critica del testo X/1 (2007), monograph issue: Il canone europeo: 165-176.
Gombrowicz, Witold. Dziennik (1953-1958). Paryż: Gallimard, 19822.
Gombrowicz, Witold. Ferdydurke, edited by Jan Błoński. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1986.
Grudzińska-Gross, Irena. Miłosz i Brodski—pole magnetyczne. Introduction Tomas Venclova. Kraków: Znak, 2007.
Grzybowski, Jacek. Miecz i pastorał. Filozoficzny uniwersalizm sporu o charakter władzy: Tomasz z Akwinu i Dante Alighieri. Kęty: Antyk, 2006.
Herbert, Zbigniew. Potęga smaku. In idem. Raport z oblężonego miasta i inne wiersze, 93. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1992.
Jaccottet, Philippe. La parola Russia, edited by Antonella Anedda. Roma: Donzelli, 2004.
Janion, Maria. “Zmierzch paradygmatu” [The Decline of the Paradigm]. In eadem. Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi, 19–34. Warszawa: Sic!, 2000.
Karpiński, Wojciech. Pamięć Włoch. Warszawa: Fundacja Zeszytów Literackich, 20083.
Kuciak. Agnieszka. Dante romantyków: recepcja Boskiej Komedii u Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego i Norwida. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2003.
Lagercrantz, Olof. Od piekieł do raju. Dante i Boska Komedia. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1970.
Łapiński, Zdzisław. Ja, Ferdydurke. Gombrowicza świat interakcji. Lublin: Redakcja Wydawnictw KUL, 1985.
Lelewel, Joachim. Geographie du Moyen Age. Bruxelles: Pilliet, 1852–1857.
Łempicki, Stanisław. “Miłość dantejska w poemacie ‘W Szwajcarii’.” Pamiętnik Literacki No. 1 (1924/25): 155–182.
Levi, Primo. Se questo è un uomo (Czy to jest człowiek), 138–145. Torino: Einaudi, 1968.
Lewis, Richard W.B. Dante. Translated Dorota Strukowska. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2004.
Litwornia, Andrzej, Agnieszka Kuciak. Dante romantyków. Recepcja “Boskiej Komedii” u Mickiewicza, Słowackiego, Krasińskiego i Norwida. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, 2003.
Litwornia, Andrzej. “Dante, któż się odważy tłumaczyć.” Studia o recepcji Dantego w Polsce. Warszawa: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 2005.
Łotman, Mikhail. “Poet i smert’ (iz zametok o poetike Brodskogo).” In Blokovskij sbornik XIV, edited by Lea Pild and Galina Ponomareva, 188. Tartu: Tartu Ülikooli Kirjastus, 1998.
Łukaszuk-Piekara, Małgorzata. “Wizje splątane z historiami”. Autobiografia liryczna poety. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2000.
Maciejewski, Jarosław. Florenckie poematy Słowackiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1974.
Mandel’štam, Osip. “Vokrug ‘Razgovora o Dante’.” In idem. Sobranie sočinenij v četyrech tomach, edited by Ėmilija Sergeev, vol. 3: Stichi i proza 1930-1937. Moskva: ART-Biznes-Centr, 1994.
Marinelli, Luigi. “‘Tam gdzie jest mój dom’. Wokół dantyzmu Miłosza.” A paper delivered at an international conference Miłosz i Miłosz. Kraków: Wydawnictwo UJ, May 2011.
Marinelli, Luigi. “Kanony i kanonady. O kanonie ‘europejskim’ a literaturach ‘mniejszych’ (na przykładzie literatury polskiej).” In collected essays: Europejski kanon literacki. Dylematy XXI wieku, edited by Elżbieta Wichrowska, 90–106. Warszawa: Wydawnictwo UW, 2012.
Marinelli, Luigi. “Le témoignage et la compassion: les attitude du sujet lyrique dans l’oeuvre de Czesław Miłosz, Zbigniew Herbert et Wisława Szymborska.” In Le témoignage dans la littérature polonaise du XXe siècle, edited by Hanna Konicka et Charles Zaremba, 193–195. Paris: Institut d’études slaves, 2008.
Marinelli, Luigi. Tra Oriente europeo e Occidente Slavo. Russia e Polonia. Roma: Lithos, 2008.
Maślanka-Soro, Maria. Tragizm w Komedii Dantego. Kraków: Universitas, 2005.
Meriggi, Bruna. “Motywy dantejskie w ‘Królu Duchu’ Słowackiego.” In Mélanges de littérature comparée et de philologie offerts à Mieczysław Brahmer, 349–356. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1967.
Mickiewicz, Adam. Literatura słowiańska. Kurs drugi (lecture XXIII). Translated by Leon Płoszewski. In idem. Dzieła, v. X. Warszawa: Czytelnik, 1955.
Mikołajewski, Jarosław. Tradurre Dante in polacco. Udine: Forum, 2004.
Miłosz, Czesław. Dante (in the series Dalsze Okolice, 1991). Reprint in idem. Wiersze, v. 4, 284. Kraków: Znak, 2004.
Miłosz, Czesław. Nobel Lecture, bilingual edition. New York: Farrar Straus Giroux, 1980.
Miłosz, Czesław. Prywatne obowiązki. Paryż: Instytut Literacki, 19802.
Miłosz, Czesław. Przygody młodego umysłu. Kraków: Znak, 2003.
Miłosz, Czesław. Rok myśliwego. Paryż: Instytut Literacki, 1990.
Miłosz, Czesław. Świadectwo poezji. Sześć wykładów o dotkliwościach naszego wieku. Paryż: Instytut Literacki, 1983.
Miłosz, Czesław. The Separate Notebooks: Poems, edited by Robert Pinsky with Renata Gorczynski and Robert Hass. New York: Ecco, 1984.
Miłosz, Czesław. Wiersze ostatnie. Kraków: Znak, 2006.
Morawski, Kalikst. Dante Alighieri. Warszawa: Wydawnictwo Pax, 1961.
Osip Mandel’štam, Razgovor o Dante (1932).
Owczarski, Wojciech. Miejsca wspólne, miejsca własne. O wyobraźni Leśmiana, Schulza i Kantora. Gdańsk: Słowo/obraz terytoria, 2006.
Parnicki, Teodor. Tylko Beatrycze [Only Beatrice]. Warszawa: Wydawnictwo Pax, 1962.
Pasolini, Pier P. Bluźnierstwo. Wybór poezji, edited by Jarosław Mikołajewski. Warszawa: Wydawnictwo Teta Veleta, 1999.
Pietro Marchesani, “Per una rilettura della ‘Non Divina Commedia’ di Zygmunt Krasiński, poeta romantico polacco.” In Dantismo Russo e cornice europea. Atti del Convegno di Alghero-Gressoney (1987). Introduction Eridano Bazzarelli, v. 1, 47–53. Firenze: Olschki, 1989.
Pinsky, Robert. The Inferno of Dante: A New Verse Translation, with notes by Nicole Pinsky and foreword by John Freccero. New York: Noonday Pr, 1996.
Płaszewska, Olga. Przestrzenie komparatystyki—italianizm. Kraków: Wydawnictwo UJ, 2010.
Po Dantem. Wybór materiałów z VIII konferencji pracowników naukowych i studentów Inst. Nauk o Literaturze Polskiej U. Śl., edited by Józef Olejniczak. Katowice: Górnośląskie Centrum Kultury, 1996.
Poluchina, Valentina. “Pleasing the Shadows. Brodsky’s Debt to Puškin and Dante.” In Firenze e San Pietroburgo. Due culture si confrontano e dialogano tra loro, collected edition by Alberto Alberti and Stefania Pavan, 176-206. Firenze: Università degli studi di Firenze, 2003.
Preisner, Walerian. Dante i jego dzieła w Polsce. Bibliografia krytyczna z historycznym wstępem. Toruń: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
Rabizo-Birek, Magdalena. “Szlakiem Dantego i Schulza.” Kresy. Kwartalnik Literacki 63 (2005): 77–91.
Rozpędowska, M. Dante w Polsce (1957-1981) (Warszawa: 1983).
Salwa, Piotr. “Dante e la critica polacca degli ultimi anni.” In Dante i slavenski svijet, edited by Frano Čale, v. II, 589–596. Zagreb : Jugoslavenska Akademija Znanosti i Umjetnosti, 1984.
Salwa, Piotr. “Dante in Polonia: una presenza viva?” Dante Studies CXIX (2001): 194.
Schulz, Bruno. Kometa. In idem. Proza. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1973.
Segre, Cesare. “Se questo è un uomo di Primo Levi.” In Letteratura italiana, edited by Alberto Asor Rosa, Le opere, v. IV.2, 491-508. Torino: Einaudi, 1996.
Sergl, Anton. “Mąż. Koncepcja płci w Nie-Boskiej Komedii Zygmunta Krasińskiego.” In Ciało—Płeć—Literatura. Prace ofiarowane profesorowi Germanowi Ritzowi, edited by Magdalena Hornung et al., 69–104. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2001.
Sheffy, Rakefet. “The Concept of Canonicity in Polisystem Theory.” Poetics Today 11 (1990): 511–522.
Skwarczyńska, Stefania. Pomiędzy historią a teorią literatury. Warszawa: Pax, 1975.
Ślaski, Jan. “Iosif Brodskij e la sua finestra polacca sul mondo.” In Nei territori della slavistica. Percorsi e intersezioni. Scritti per Danilo Cavaion, edited by Cinzia De Lotto, Adalgisa Mingati, 376–386. Padova: Unipress, 2006.
Smith, Stan. “Proper Frontiers: Transgression and Individual Talent.” In T.S. Eliot and the Concept of Tradition, collected edition, edited by Giovanni Cianci and Jason Harding, 22–40. Cambridge: Cambridge University Press, 2007.
Speelman, Raniero. “Ebrei italiani nel rifugio svizzero: asilo ameno o purgatorio?” In Tra storia e immaginazione: gli scrittori ebrei di lingua italiana si racconatano, edited by Hanna Serkowska, 43–58. Kraków: RABID, 2008.
Stroński, Stanisław. “Wpływ Dantego w ‘Grobie Agamemnona’.” Pamiętnik Literacki (1909): 152–157.
Svirida, Inessa I. “Igor Fedorovič Bel’za kak istorik kul’tury.” In Dantovskie čtenija/ Letture dantesche 1995, edited by Aleksandr IIjušin, 12–18. Moskva: Nauka, 1996.
Szajna, Józef. “Teatr organiczny.” In Świadomość teatru. Polska myśl teatralna drugiej połowy XX wieku, edited by Wojciech Dudzik, 74–75. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
Szilàrd, Lena, Peter Barta. “Dantov kod russkogo simvolizma.” In Parallelismi e rapporti tra il Trecento italiano nonchè la lingue e le culture romanze e slave. Materiali del Simposio internazionale, monograph issue Studia Slavica Academiae Scientiarium Hungaricae XXXV, No. 1–2, (1989): 61–95.
Szymak-Reiferova, Jadwiga. “Zof’ia.” In Kak rabotaet stichotvorenie Brodskogo, edited collection, edited by Lev Losev, Valentina Poluchina, 10–32. Moskva: Novoe Literaturnoe Obozrenie, 2002.
Szymborska, Wisława. Poezje. Warszawa: Alfa, 19873.
Thompson, Ewa. Trubadurzy Imperium. Literatura rosyjska i kolonializm. Kraków: Universitas, 2000.
Tuwim, Julian. Komedia boska. In idem. Rzecz czarnoleska (1929), Dzieła, edited by Juliusz W. Gomulicki, Jarosław Iwaszkiewicz, Mieczysław Jastrun, Antoni Słonimski, v. II.2, 17. Warszawa: Czytelnik, 1955.
Ungaretti, Giuseppe. “Lettre à Dominique de Roux.” Cahier de l’Herne No. 14 (1971).
Vincenz, Stanisław. Atlantyda. Pisma rozproszone z lat II wojny światowej, edited by Jerzy Snopek. Warszawa: Świat Literacki, 1994.
Vincenz, Stanisław. Czym może być dziś dla nas Dante. In idem. Eseje i szkice zebrane, selected and edited by Andrzej Wincenz, vol. 1, 197–229. Wrocław: Wirydarz, 1997.
Vincenz, Stanisław. Po stronie pamięci. Wybór esejów. Paryż: Instytut Literacki, 1965.
Wasylenko, Volodymyr. Polskie losy Dantego w wieku XIX. Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 1993.
Wat, Aleksander. Publicystyka, edited by Piotr Pietrych. Warszawa: Czytelnik, 2008.
Wilczek, Piotr. “Kanon tradycji uniwersalnej a zadania narodowej historii literatury.” In Polonistyka w przebudowie. Zjazd Polonistów Kraków 22-25 września 2004, edited by Małgorzata Czermińska et al., v. II, 111–120. Kraków: Universitas, 2005.
Windakiewicz, Stanisław. Badania źródłowe nad twórczością Słowackiego. Kraków: [s.n.], 1910.
Wojciechowski, Jerzy. Grzegorz Bednarski—Inferno/ Inferno/ Hell. Miasto: Polish Modern Art Foundation 2006.
Wyhowska, Wanda De Andreis. “Dante nell’opera di Giulio Słowacki.” Rivista di Letterature Slave No. 5 (1932): 342–374.
Żaboklicki, Krzysztof. Da Dante a Pirandello. Saggi sulle relazioni letterarie italo-polacche. Warszawa–Rzym: Accademia Polacca delle Scienze, Biblioteca e Centro di Studi a Roma, 1994.
Copyright (c) 2018 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
