W „ogródku” i teatrze repertuarowym. Sceniczne realizacje dramatów Adolfa Dygasińskiego

Agata Skała

doi:10.18290/rh.2018.66.1-11

Agata Skała Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2018.66.1-11

Słowa kluczowe: Dygasiński Adolf (1839-1902); dramat XIX wieku; teatr ogródkowy; komedia ludowa; dramat intymny; monodram

Abstrakt

Zakres problematyki przedstawionej w artykule wyznacza twórczość dramaturgiczna Adolfa Dygasińskiego. Pozytywistyczny pisarz jest autorem czterech utworów scenicznych. Dzieła powstały w latach 1891-1894, wszystkie doczekały się realizacji scenicznych – w teatrach „ogródkowych” i repertuarowych. Badaczka koncentruje uwagę na konwencjonalnych wyznacznikach poetyki dramatów Dygasińskiego, związkach utworów z dramatem Aleksandra Ładnowskiego, a na tym tle prezentuje nowoczesny charakter monodramu Rogieluk – przykład dramatu statycznego, w którym nieruchomość organizuje tzw. intymną sztukę duszy. Zasada intymizacji dramatu wyzyskuje pozawerbalne środki wyrazu: mowę ciała i ruch postaci oraz milczenie – grę niemą, skorelowaną z ograniczeniami psychomotorycznymi bohatera.

Bibliografia

Bartmiński Jerzy, O derywacji stylistycznej. Gwara ludowa w funkcji języka artystycznego, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1977.

Ciechowicz Jan, Monodramatyczna „idea fixe” Aleksandra Ładnowskiego, [w:] tenże, Sam na scenie. Teatr jednoosobowy w Polsce. Z dziejów form dramatyczno-teatralnych, Wrocław: Ossolineum 1984.

Dygasińska-Wolertowa Zofia, Ze wspomnień o ojcu, [w:] Adolf Dygasiński, Listy, wstęp Jan Z. Jakubowski, komentarze biograficzne Andrzej Górski, przygotowanie tekstów i redakcja Tadeusz Nuckowski, Wrocław: Ossolineum 1972.

Dygasiński Adolf, Chłop o letnikach, „Wędrowiec” 1892, nr 44.

Dygasiński Adolf, Demon, [w:] Pisma wybrane, red. Bogdan Horodyski, t. VI, Warszawa: Książka i Wiedza 1952.

Dygasiński Adolf, Kuba Gąsior. Opowiadanie prawdziwe, wyd. II, Warszawa 1898.

Dygasiński Adolf, Listy, wstęp Jan Z. Jakubowski, komentarze biograficzne Andrzej Górski, przygotowanie tekstów i redakcja Tadeusz Nuckowski, Wrocław: Ossolineum 1972.

Dygasiński Adolf, Narzeczona z Ojcowa, wyd. II, Warszawa 1897.

Dygasiński Adolf, Rogieluk. Monolog starego stangreta, [w:] Wywczasy młynowskie, Warszawa 1895.

Dygasiński Adolf, Rycerskość chłopska, „Kurier Warszawski” 1892, nr 1. Filler Witold, Melpomena i piwo, Warszawa: PIW 1960.

Filler Witold, Rendez-vous z warszawską operetką, Warszawa: PIW 1977. Górski Ryszard, Dramat ludowy XIX wieku, Warszawa: PIW 1969.

Horodyski Bogdan, Bibliografia prac A. Dygasińskiego i literatury o nim, [w:] Pisma wybrane, red.

Bogdan Horodyski, t. XXIV, Warszawa: Książka i Wiedza 1953. Ładnowski Aleksander, Wesele na Prądniku, wyd. II, Poznań 1909.

Olkusz Wiesław, Paremia i wyrażenia przysłowiowe w twórczości Adolfa Dygasińskiego (na przykładzie „Zająca”), „Studia Slavica” [Ostrava] 19(2015), z. 1, s. 21-33.

Przybyszewski Stanisław, O dramacie i scenie, Warszawa 1905.

Rzewuska Elżbieta, Konwencje literackie w polskiej komedii pozytywistycznej, [w:] Poetyka i historia, red. Jan Trzynadlowski, Wrocław 1968.

Sajewska Dorota, „Chore sztuki” – choroba, tożsamość, dramat. Przemiany podmiotowości oraz formy dramatycznej w utworach scenicznych przełomu XIX i XX wieku, Kraków: Księgarnia Akademicka 2005.

Sivert Tadeusz, Teatry prywatne i subwencjonowane w latach 1890-1900, [w:] Dzieje teatru polskiego, red. Tadeusz Sivert, t. IV: Teatr polski w latach 1890-1918, Warszawa: PWN 1988.

Skała Agata, Adolf Dygasiński – niepoprawny pozytywista. Między tradycją a nowoczesnością, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2013.

Skała Agata, O wartości literatury w świetle aforyzmów i korespondencji Adolfa Dygasińskiego,

„Zagadnienia Rodzajów Literackich” 60(2017), z. 2, s. 113-126.

Stachurski Edward, Archaiczne słownictwo w „albertusach” Adolfa Dygasińskiego, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Językoznawcze” 1991, z. 137, s. 111-125.

Stachurski Edward, Archaizacja form fleksyjnych w „warszawskim albertusie” Adolfa Dygasińskiego, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Językoznawcze” 1973, z. 47, s. 168-176.

Stachurski Edward, Stylizacja języka postaci w komedii ludowej A. Dygasińskiego „Narzeczona z Ojcowa”, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Językoznawcze” 1983, z. 80, s. 173-185.

Stachurski Edward, O języku i stylu Adolfa Dygasińskiego, „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Językoznawcze” 1997, z. 9, s. 249-259.

Stachurski Edward, Rozwój i zróżnicowanie słownictwa pisarza (na podstawie prób tekstowych z utworów Adolfa Dygasińskiego), Kraków: Wydawnictwo Naukowe WSP 1993.

Świętochowski Aleksander, [rec.], „Prawda” 1891, nr 31, s. 371 (z 1 VIII 1891). Żmigrodzka Maria, Polska powieść biedermeierowska, „Pamiętnik Literacki” 57(1966), nr 1.