Na styku biografii i twórczości. Perspektywa psychologiczna
Abstrakt
Psychologiczna perspektywa ciągłości życia pozwala spojrzeć na twórczość jako świadka tego, co autor robi z własnym życiem i sobą samym, jak kształtuje i postrzega własną tożsamość, historię życia, jakie zmiany zachodzą w czasie jego trwania. W artykule prezentujemy próbkę możliwych efektów przyjęcia takiej perspektywy i postępowania badawczego, dla którego punktem wyjścia jest pytanie: Co wybrzmiewa wyraźnie w twórczości autorów domykających własne życie i twórczość? Następnie podejmujemy próbę zrekonstruowania drogi autora, która do tego wyraźnego brzmienia doprowadziła. Nakreślona próbka odwołuje się do twórczości głównie Wisławy Szymborskiej i Edwarda Stachury, choć pojawiają się też wyraźne odniesienia do Zbigniewa Herberta.
Bibliografia
Arendt Hannah, Kondycja ludzka, przeł. A. Łagodzka, Warszawa: Aletheia 2000.
Assmann Aleida, Między historią a pamięcią. Antologia, Warszawa: Wydawnictwo UW 2013.
Assmann Jan, Pamięć kulturowa. Pismo, zapamiętywanie i polityczna tożsamość w cywilizacjach starożytnych, przeł. A. Kryczyńska-Pham, Warszawa: Wydawnictwo UW 2016.
Bachtin Michaił, „Człowiek przed lustrem”, przeł. P. Pietrzak, [w:] JA – INNY, wokół Bachtina.
Antologia, red. Danuta Ulicka, t. I, Kraków: Universitas 2009, s. 399.
Baran Józef, Mrożek Sławomir, Scenopis od wieczności (listy), Poznań: Zysk i S-ka 2014. Bauman Zygmunt, Ponowoczesne wzory osobowe, „Studia Socjologiczne” 2011, nr 1(200),
s. 435-458.
Bikont Anna, Szczęsna Joanna, Pamiątkowe rupiecie. Biografia Wisławy Szymborskiej, Kraków: Prószyński i S-ka 2012.
Błoński Jan, Mrożek Sławomir, Listy 1963-1996, Kraków: Wydawnictwo Literackie 2004. Buchowski Marian, Buty Ikara. Biografia Edwarda Stachury, Warszawa: Iskry 2014.
Compagnon Antoine, Demon teorii. Literatura a zdrowy rozsądek, przeł. T. Stróżyński, Gdańsk: Słowo/obraz terytoria 2010.
Crary Elizabeth, Od kłótni do współpracy, przeł. M. Sobczak, Warszawa: Academica 2011. Culler Jonathan, Teoria literatury, przeł. M. Bassaj, Warszawa: Prószyński i S-ka 2002. Dąbrowska Krystyna, Dojrzewanie wiersza, „Kwartalnik Artystyczny” 2012, nr 2(74), s. 6-9.
De Biasi Pierre-Marc, Genetyka tekstów, przeł. F. Kwiatek, M. Prussak, Warszawa: IBL PAN 2015. Dziewulska Małgorzata, Ćwiczenia warsztatowe, „Tygodnik Powszechny” 1998, 32, wersja poprawiona dostępna pod adresem: https://opoka.org.pl/biblioteka/P/PK/ciezko.html
Fazan Jarosław, Szymborska prywatna i kłopotliwa. Rozmowa, „Nowa Dekada Krakowska” 2016, nr 6(28), s. 6-19.
Franaszek Andrzej, Herbert. Biografia. Niepokój, Kraków: Znak 2018.
Gergen Kenneth J., Nasycone Ja. Dylematy tożsamości w życiu współczesnym, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 2009.
Hartwig Julia, Herbert, który się waha, [w:] Poeci czytają Herberta, red. Andrzej Franaszek Warszawa: Wydawnictwo a5 2009, s. 120-122.
Herbert Zbigniew, 89 wierszy, Kraków: Porozumienie Wydawców 1998. Herbert Zbigniew, Epilog burzy, Wrocław: Wydawnictwo Dolnosląskie 1998. Herbert Zbigniew, Hermes, pies i gwiazda, Warszawa: Czytelnik 1957.
Herbert Zbigniew, Utwory rozproszone (Rekonesans 2), Kraków: Wydawnictwo a5 2017. Jarzębski Jerzy, Zamiast wstępu: Kilka zdań o wstydzie istnienia, [w:] Szymborska. Szkice, red. Andrzej Franaszek, Warszawa: Open. Wydawnictwo Naukowe i Literackie 1996 (przedruk z:
„Teksty Drugie” 1991, nr 4).
Kozińska Dorota, Umysł na wygnaniu, „Tygodnik Powszechny” 2018, dostępny pod adresem: https://www.tygodnikpowszechny.pl/umysl-na-wygnaniu-152146
Kruszewski Wojciech, Józefa Czechowicza marzenie o śmierci, [w:] Józef Czechowicz – poeta, prozaik, krytyk, tłumacz, red. Andrzej Niewiadomski, Aleksander Wójtowicz, Lublin: UMCS 2015, s. 97-112.
Kruszewski Wojciech, Rękopisy i formy. Badanie literatury jako sztuka odnajdywania pytań, Lublin: Wydawnictwo KUL 2010.
Krynicki Ryszard, Zamiast posłowia, [w:] Wisława Szymborska, Wystarczy, Kraków: Wydawnictwo a5 2011, s. 47-54.
Kuncewicz Dorota, Kruszewski Wojciech, Z szacunku do… Z doświadczeń badań transdyscyplinarnych, „Roczniki Humanistyczne” 65(2017), z. 1, s. 169-185.
Kuncewicz Dorota, Kuncewicz Dariusz, Sokołowska Ewa, Sobkowicz Jolanta, What are you saying when you are talking about…? Procedure for isolating a hidden story in a monologue about the author`s own life, „Polish Journal of Applied Psychology” 2015, nr 13(2), s. 25-46.
Kuncewicz Dorota, Sokołowska Ewa, Sobkowicz Jolanta, Usłyszeć niewypowiedziane, czyli o interpretacji psychologicznej za pomocą narzędzi teorii literatury, „Polskie Forum Psychologiczne” 2015, nr 20(3), s. 409-426.
Kuncewicz Dorota, Sokołowska Ewa, Sobkowicz Jolanta, Which literary theory tools can a psychologist use for interpreting language communication?, „Polish Journal of Applied Psychology” 2014, nr 12(4), s. 71-94.
Maj Bronisław, Mój prywatny epizod, [w:] Poeci czytają Herberta, red. Andrzej Franaszek, Warszawa: Wydawnictwo a5 2009, s. 49-54.
Małyszek Tomasz, Romans Freuda i Gradivy. Rozważania o psychoanalizie, Toruń: Znak 2014. Mazurek Anna, Czesław Miłosz i Józef Czechowicz – przyjaźń z Lublinem w tle, „Akcent” 2006, nr 1(103), dostępny pod adresem: http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/Content/31139/Czeslaw_Mi- losz_i_Jozef_Czechowicz_%20przyjazn_z_Lublinem_w_tle.pdf
Mikołajewski Jarosław, Rozmowa z Julią, [w:] tenże, Największe szczęście, największy ból. Jarosława Mikołajewskiego rozmowy z Julią Hartwig, Kraków: Wydawnictwo a5 2014, s. 5-6.
Miłosz Czesław, Przedmowa, [w:] Józef Czechowicz, Wiersze, Warszawa: PIW 1997, s. 5-10. Miłosz Czesław, Poezja jako świadomość, [w:] Szymborska. Szkice, red. Andrzej Franaszek, Warszawa: Open. Wydawnictwo Naukowe i Literackie 1996.
Okopień-Sławińska Aleksandra, Semantyka wypowiedzi poetyckiej, Kraków: Universitas 2001. Pachocki Dariusz, Stachura totalny, Lublin: Wydawnictwo KUL 2007.
Panas Władysław, Dras Teresa, Wstąpiłeś w mit, „Kurier Lubelski” 15.03.2002, rozmowa dostępna pod adresem: http://biblioteka.teatrnn.pl/dlibra/Content/20954/Wstapiles_w_mit.pdf
Panas Władysław, Tajemnica siódmego anioła, Lublin: Ośrodek Brama Grodzka – Teatr NN 2005. Pracownia Herberta. Studia nad procesem tekstotwórczym, red. Mateusz Antoniuk, Kraków: Wy-
dawnictwo UJ 2017.
Ratzinger Joseph, Na początku Bóg stworzył… Cztery kazania o stworzeniu i upadku, przeł. J. Merecki, Kraków: Salwator 2006.
Rusinek Michał, Nic zwyczajnego. O Wisławie Szymborskiej, Kraków: Znak 2016.
Rusinek Michał, O ostatnim tomie wierszy Wisławy Szymborskiej, http://culture.pl/pl/wydarzenie/ wystarczy-ostatni-tomik-wislawy-szymborskiej Said Edward, O stylu późnym. Muzyka i literatura pod prąd, przeł. B. Kopeć-Umiastowska, Wrocław: Ossolineum 2017.
Szymborska Wisława, Chwila, Kraków: Znak 2002.
Szymborska Wisława, Dwukropek, Kraków: Wydawnictwo a5 2005. Szymborska Wisława, Koniec i początek, Kraków: Znak 1993. Szymborska Wisława, Ludzie na moście, Warszawa: Znak 1986. Szymborska Wisława, Sól, Warszawa: Znak 1962.
Szymborska Wisława, Sto pociech, Warszawa: PIW 1967. Szymborska Wisława, Tutaj, Kraków: Znak 2002.
Szymborska Wisława, Wielka liczba, Warszawa: Czytelnik 1976. Szymborska Wisława, Wołanie do Yeti, Kraków: Znak 1957. Szymborska Wisława, Wszelki wypadek, Warszawa: Czytelnik 1975. Szymborska Wisława, Wystarczy, Kraków: Wydawnictwo a5 2011.
Szymborska Wisława, Filipowicz Kornel, Najlepiej w życiu ma Twój kot. Listy, Kraków: Znak 2016.
Stachura Edward, List do pozostałych, [w:] tenże, Fabula rasa. Z wypowiedzi rozproszonych, t. V, Warszawa: Czytelnik 1984.
Stachura Edward, Pogodzić się ze światem, [w:] tenże, Postscriptum, Warszawa: Kurpisz i Pogonowski 1989.
Świderski Bronisław, Trzy tożsamości, „Znak” 1996, nr 3(490), s. 36-40.
Yalom Irvin D., Patrząc w słońce. Jak przezwyciężyć grozę śmierci, przeł. A. Dodziuk, Warszawa: Instytut Psychologii Zdrowia 2012.
Yalom Irvin D., Stając się sobą. Pamiętnik psychiatry, Warszawa: Czarna owca 2018.
Zagajewski Adam, Niejasne przesłanie, [w:] Poeci czytają Herberta, red. Andrzej Franaszek, Warszawa: Wydawnictwo a5 2009, s. 163-171.
Żydowski Instytut Historyczny, Polski Słownik Judaistyczny, dostępny na stronach: http://www.jhi.pl/psj/Kadysz_(Kadisz)
Copyright (c) 2018 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
