Wspomnienie pośmiertne w XIX wieku (perspektywa genologii i biografistyki)
Abstrakt
Artykuł omawia gatunek wspomnienia pośmiertnego na materiale tekstów z XIX wieku. Autor krytycznie przedstawia stan badań, wykazując, że studia z lingwistyki kulturowej poświęcone nekrologom niedostatecznie uwzględniają ewolucję wypowiedzi ogłaszanych w prasie po śmierci danej osoby. W pierwszej połowie XIX wieku pojęcia nekrolog i wspomnienie pośmiertne były rozumiane synonimicznie.
Na konwencję wspomnień pośmiertnych miały wpływ pochwały, a od drugiej połowy wieku dodatkowo ta konwencja nabierała cech gatunku biografii akademickiej, która prezentowała życie konkretnej osoby jako wypełnianie modelu pacy i służby publicznej. Wspomnienia miewały objętość broszury lub książki i stawały się portretami literackimi. Pierwotne osobiste formy pamięci o zmarłym były zastępowane studiowaniem źródeł i dokumentów. Wspomnienia prywatne zamieniały się w biografie zawodowe osób publicznych.
Bibliografia
Biografistyka we współczesnych badaniach historycznych: teoria i praktyka, red. Jolanta Kolbuszewska, Rafał Stobiecki, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2017.
Budrewicz Tadeusz, „I w rzewne piosnki ustroję mogiłę”. Wierszowane nekrologi, [w:] tenże, Między rymem a Muzą, Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego 2017, s. 155-188.
Budrewicz Tadeusz, Żartobliwe nagrobki pozytywistyczne, [w:] tenże, Wierszobranie (druga połowa XIX wieku), Kraków: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego 2016, s. 132-152.
Chmielowski Piotr, Stylistyka polska wraz z nauką kompozycji pisarskiej, Warszawa: Nakład Gebethnera i Wolffa 1903.
Galle Henryk, Stylistyka i teoria literatury: Wykład systematyczny oraz wypisy i ćwiczenia stylistyczne, wydanie czwarte, Warszawa: Wydawnictwo M. Arcta 1912.
Gatunki mowy i ich ewolucja, t. I: Mowy piękno wielorakie, red. Danuta Ostaszewska, Katowice: Uniwersytet Śląski 2000.
Gatunki mowy i ich ewolucja, t. II: Tekst a gatunek, red. Danuta Ostaszewska, Katowice: Uniwersytet Śląski 2004.
Gatunki mowy i ich ewolucja, t. IV: Gatunek a komunikacja społeczna, red. Danuta Ostaszewska przy współudziale Joanny Przyklenk, Katowice: Uniwersytet Śląski 2011.
Gatunki mowy i ich ewolucja. t. V: Gatunek a granice, red. Danuta Ostaszewska i Joanna Przyklenk, Katowice: Uniwersytet Śląski 2015.
Grochowski Piotr, Oracje pogrzebowe na dawnej wsi polskiej (rekonesans badawczy), [w:] Problemy współczesnej tanatologii: medycyna – antropologia kultury – humanistyka, red. Jacek Kolbuszewski, t. VI, Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe 2002, s. 609-617.
Grysińska-Jarmuła Katarzyna, Tendencje rozwojowe polskiej biografistyki od końca XIX do początków XXI wieku, „Ukraińska Biografistyka” 13(2016), s. 51-74.
Grzmil-Tylutki Halina, Gatunek w świetle francuskiej teorii dyskursu, Kraków: Universitas 2007.
Kaptur Ewa, Językowy kształt współczesnych nekrologów prasowych (na materiale poznańskich dzienników z roku 2001), Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2008.
Kawka Maciej, Biogram jako gatunek tekstu, „Język Polski” 2001, nr 5, s. 325-330. Kolbuszewski Jacek, Z głębokim żalem… O współczesnej nekrologii, Wrocław: Wydawnictwo
Uniwersytetu Wrocławskiego 1997.
Kupisiński Zdzisław, Pamięć o zmarłych. Tradycja a współczesność, [w:] Problemy współczesnej tanatologii: medycyna – antropologia kultury – humanistyka, red. Jacek Kolbuszewski, t. XIII, Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe 2009, s. 29-34.
Lalak Danuta, Ostaszewska Aneta, Źródła do badań biograficznych: listy – dzienniki – pamiętniki
– blogi – materiały wizualne, Warszawa: Wydawnictwo Akademickie „Żak” 2016.
Makuch Damian Włodzimierz, Zalety kulturowej teorii gatunku w pracy historyka literatury na przykładzie polskiej fantastyki naukowej drugiej połowy XIX wieku, [w:] Porozmawiajmy o gatunkach artystycznych i użytkowych, red. Ewa Bulisz, Maria Wojtak, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2015, s. 31-46.
McKinley Runyan William, Historie życia a psychobiografia: Badania teorii i metody, przetł. Jacek Kasprzewski,Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN 1992.
Mecherzyński Karol, Stylistyka czyli nauka obejmująca prawidła dobrego pisania do użytku młodzieży szkolnej, Kraków 1884.
Rogalska Marta, Kondolencje w polszczyźnie. Definicja – kontekst pragmatyczny – wzorzec gatunkowy, „Etnolingwistyka” 27(2015), s. 185-200.
Stan i perspektywy rozwoju biografistyki polskiej, red. Leszek Kuberski, Opole: Wydawnictwo UO 1998.
Turek Krystyna, Ludowe mowy pogrzebowe. Wybór materiałów źródłowych z komentarzem, [w:] Problemy współczesnej tanatologii: medycyna – antropologia kultury – humanistyka, red. Jacek Kolbuszewski, t. VIII, Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe 2004, s. 343-352.
Turek Krystyna, Tym, którzy odeszli. Współczesne pożegnania i wspomnienia żałobne, [w:] Problemy współczesnej tanatologii: medycyna – antropologia – humanistyka, red. Jacek Kolbuszewski,
t. VII, Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe 2003, s. 347-355.
Turek Krystyna, Świadectwa pamięci. Wspomnienia i pożegnania żałobne na łamach prasy, [w:] Problemy współczesnej tanatologii: medycyna – antropologia kultury – humanistyka, red. Jacek Kolbuszewski, t. VI, Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe 2002, s. 432-443.
Witosz Bożena, Dyskurs i stylistyka, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2009. Witosz Bożena, Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki, Katowice: Wydawnictwo Uniwer-
sytetu Śląskiego 2005.
Wojtak Maria, Dylematy genologa, [w:] Porozmawiajmy o gatunkach artystycznych i użytkowych, red. Ewa Bulisz, Maria Wojtak, Lublin: Wydawnictwo UMCS 2015, s. 11-29.
Wojtak Maria, Genologia tekstów użytkowych, [w:] Polonistyka w przebudowie, t. I, red. Małgorzata Czermińska [i in.], Kraków: Universitas 2005, s. 132-148.
Wolińska Olga, Język XIX-wiecznych wiadomości prasowych, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 1987.
Wysoczański Włodzimierz, Post mortem – językowo-kulturowe zobrazowanie okoliczności pośmiertnych (II), [w:] Problemy współczesnej tanatologii: medycyna – antropologia kultury – humanistyka, red. Jacek Kolbuszewski, t. X, Wrocław: Wrocławskie Towarzystwo Naukowe 2006, s. 211-226.
Copyright (c) 2018 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
