Antoni Malczewski jako magnetyzer. Opowiadanie Zdarzenie prawdziwe Michała Modzelewskiego w kontekście literatury o magnetyzmie

Abstrakt

Artykuł poświęcony jest zagadkowemu tekstowi Michała Modzelewskiego pt. Zdarzenie prawdziwe, w którym przedstawiono przebieg terapii magnetycznej, prowadzonej przez Antoniego Malczewskiego na Zofii Rucińskiej, ostatniej towarzyszce życia wołyńskiego poety. Choć autor zasadniczo nie podważa hipotezy jego poprzedników co do tego, że Malczewski mógł być autorem tekstu (być może francuskojęzycznego), który był pierwowzorem dla opowiadania Modzelewskiego, to jednak wnikliwa analiza Zdarzenia prawdziwego oraz usytuowanie opowiadania w szerokim kontekście literatury magnetycznej pozwala na wysunięcie nowych hipotez odnośnie do jego genezy oraz na lepsze zrozumienie zarówno typowości, jak i wyjątkowości historii leczenia Zofii Rucińskiej. Nadal pewne pytania pozostają bez odpowiedzi, ale jedno wyłania się z całą pewnością: wbrew literackiemu toposowi biernej, uwiedzionej przez przebiegłego magnetyzera kobiety, to Zofia Rucińska okazuje się tu stroną czynną, burząc wszelkie stereotypy genderowe tamtych czasów.