Piękne czy wierne, czyli o polskich przekładach Instytucji Gaiusa (II wiek)
Abstrakt
Celem niniejszego artykułu jest próba znalezienia odpowiedzi na pytanie, czy łacińskie terminy prawnicze, występujące w tekstach źródłowych z prawa rzymskiego, należy w przekładzie na język polski pozostawić w formie oryginalnej, czy też znaleźć ich polskie odpowiedniki. Podstawą do rozważań są trzy przekłady na język polski Instytucji Gaiusa, prawnika z II wieku. Przekład dwóch pierwszych ksiąg autorstwa Teodora Dydyńskiego ukazał się w latach sześćdziesiątych XIX wieku. W 1982 r. całość dzieła przetłumaczył Cezary Kunderewicz, a w 2003 r. nowego przekładu dokonał Władysław Rozwadowski. Na podstawie analizy rozwiązań przyjętych przez trzech tłumaczy w końcowej części artykułu autorka proponuje własną odpowiedź na postawione pytanie.
Belle ou fidèle : Quelque remarques à propos des traductions en polonais des Institutions de Gaius (IIe siècle)
L’objectif de l’article est de chercher une réponse à la question si les termes juridiques latins dans les textes sources du droit romain doivent être laissés sous leur forme originale ou s’il faut créer des équivalents polonais. La réflexion porte sur trois traductions en polonais des Institutions de Gaius, juriste du IIe siècle. La traduction des deux premiers volumes, faite par Teodor Dydyński, est parue dans les années soixante du XIXe siècle. L’œuvre tout entière a été traduite en 1982 par Cezary Kunderewicz, et en 2003 une nouvelle traduction a été réalisée par Władysław Rozwadowski. Après avoir analysé les solutions adoptées par les trois traducteurs, l’auteur de l’article propose sa propre réponse à la question posée au début.
Bibliografia
Berger Adolf, 1953, Encyclopedic Dictionary of Roman Law, Transaction of the American Philosophical Society, 43, cz. 2.
Dydyński Teodor, 1965, «O Gaju i jego pismach» [in:] Instytucye Gaja przepolszczył, uwagami opatrzył i pierwotwór dodał Dr. Teodor Dydyński, Warszawa, Księgarnia H. Natansona, V-IX.
Dydyński Teodor, 1887, «Instytucye Gaja i jego osobistość» [in:] Przegląd Literacki. Dodatek do Kraju, Petersburg, nr 52, 52-53.
Honore Anthony Maurice, 1962, Gaius. A Biography, Oxford, Clarendon Press.
Kodrębski Jan, 1968, «Teodor Dydyński (1836-1921)» [in:] Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego, Nauki Humanistyczno-Społeczne, Seria I, z. 59, 135-149.
Kodrębski Jan, 1974, Sabinianie i prokulianie. Szkoły prawa w Rzymie wczesnego cesarstwa, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kodrębski Jan, 1976, «Gaius i Pomponius jako nauczyciele prawa rzymskiego» [in:] Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego, Nauki Humanistyczno-Społeczne, Seria I, z. 108, Łódź, 15-28.
Kodrębski Jan, 1990, Prawo rzymskie w Polsce XIX wieku, Łódź, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.
Kokourek Albert, 1935, «Qui erat Gaius?» [in:] Atti del congresso internazionale di diritto romano (Bologna e Roma 17-27 aprile 1933), Roma, t. 2, 495-526.
Kolańczyk Kazimierz, 2001, Prawo rzymskie, zaktualizował Jan Kodrębski, Warszawa, Wydawnictwo Prawnicze Lexis Nexis, wyd. V zmienione.
Koschembahr-Łyskowski Ignacy, 1921, «Teodor Dydyński» [in:] Przegląd Prawa i Administracji, 46, 242-249.
Kupiszewski Henryk, 1981, «Regula iuris (u źródeł pojęcia)» [in:] Przegląd Humanistyczny, 25, z. 7-9, 53-68.
Mayer-Maly Theo, 1963, «Gaius noster» [in:] Roczniki Teologiczno-Kanoniczne, 10, z. 4, 55-63.
Mommsen Theodor, 1905, «Gaius ein Provinzialjurist» [in:] tegoż, Gesammelte Schriften, t. 2, Berlin, Weidmannsche Buchhandlung, 26-38.
Rezler Jan, 1982, «Wstęp. II. Zasady ustalenia i opracowania tekstu łacińskiego oraz realizacji przekładu Instytucji Gaiusa» [in:] Gaius, Instytucje, z języka łacińskiego przełożył i wstępem opatrzył Cezary Kunderewicz, opracował Jan Rezler, Warszawa, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 19-23.
Rozwadowski Władysław, 1986, «Mancipatio» [in:] Prawo rzymskie. Słownik encyklopedyczny, [éds.] Wołodkiewicz W., Warszawa, Wiedza Powszechna, 98-99.
Rozwadowski Władysław, 2003, «Gaius i jego dzieło» [in:] Gai Institutiones. Instytucje Gaiusa. Tekst i przekład, z języka łacińskiego przełożył, wstępem i uwagami opatrzył Władysław Rozwadowski, Poznań, Ars boni et aequi, XI-XVIII.
Samter Richard, 1908, «War Gaius das männliche Pseudonym einer Frau?» [in:] Deutsche Juriszeitung, 13, 1386-1387.
Schulz Fritz, 1953, History of Roman Legal Science, Oxford, Clarendon Press.
Sondel Janusz, l986, «Gaius, Instytucje, z języka łacińskiego przełożył i wstępem opatrzył Cezary Kunderewicz, opracował Jan Rezler, PWN, Warszawa 1982, ss. 479» [in:] Czasopismo Prawno-Historyczne, 38, z. 1, 210-215.
Wenger Leopold, 1953, Die Quellen des römischen Rechs, Wien, A. Holzhausen.
Wołodkiewicz Witold, 1978, Rzymskie korzenie współczesnego prawa cywilnego, Warszawa, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Wycisk Franciszek, 2006, «Uwagi na marginesie tłumaczenia ‘Gai Institutiones’. Instytucje Gaiusa. Tekst i przekład. Z języka łacińskiego przełożył, wstępem i uwagami opatrzył Władysław Rozwadowski, Ars boni et aequi, Poznań 2003, ss. XXI, 207» [in:] Zeszyty Prawnicze UKSW, 6, z. 2, 327-349.
Zoll Fryderyk, 1865, «Instytucye Gaja przepolszczył, uwagami opatrzył i pierwotwór dodał Dr. Teodor Dydyński. Zeszyt I, Warszawa 1865 (XIV.70)» [in:] Czasopismo Poświęcone Prawu i Umiejętnościom Politycznym, 3, z. 6, 356-363; z. 7, 412-421.
Copyright (c) 2017 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
