Einige Bemerkungen zur Eindeutschung des einfachen, oder doch des schwierigen Hydronyms Biebrza im deutschen Satzkontext

Robert Skoczek

doi:10.18290/rh.2017.65.5-3

Robert Skoczek Martin-Luther-Universität Halle-Wittenberg

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2017.65.5-3

Słowa kluczowe: zniemczanie; zbitka spółgłoskowa; fonotaktyka; norma; niemczyzna standardowa; fonologia sylaby; zasada maksymalnego nagłosu; zasada dopuszczalnego nagłosu; desonoryzacja; ubezdźwięcznienie wygłosu

Abstrakt

Kilka uwag odnośnie do zniemczania prostego, a może jednak trudnego hydronimu Biebrza w niemieckim kontekście dźwiękowym

Niniejszy artykuł poświęcony jest niemczeniu polskich nazw własnych z międzysamogłoskowymi zbitkami spółgłoskowymi, które pod względem fonotaktycznym nie występują w niemczyźnie standardowej. Na początku autor przedstawia ujęcie teoretyczne zagadnienia z punktu widzenia fonologii sylaby oraz fonotaktyki. Na przykładzie hydronimu Biebrza autor pokazuje rozbieżność między teorią, słownikami wymowy a rzeczywistością językową w mediach.

Einige Bemerkungen zur Eindeutschung des einfachen, oder doch des schwierigen Hydronyms Biebrza im deutschen Satzkontext

Im vorliegenden Beitrag wird das Augenmerk auf die lautliche Adaption polnischer Eigennamen mit intervokalischen Konsonantenclustern gelegt, die dem deutschen Sprachsystem fremd sind. Zuerst geht der Autor auf die theoretischen Ansätze zur deutschen Silbenphonologie und Phonotaktik ein. Am Beispiel des Hydronyms Biebrza weist er die Dissonanz zwischen der Theorie, den Aussprachewörterbüchern und der Sprechrealität im Rundfunk vor.

Bibliografia

Ammon, Ulrich. 2003. „On the Social Forces that determine what is Standard in a Language and on Conditions of Successful Implementation” In: Krefter og motkrefter I spraknormeringa. Kristiansand: Norwegian Academic Press. Sociolinguistica 17. Herausgegeben von Helge Omdal und Rune Rosstad, 1–10. Berlin: Walter de Gruyter.

Becker, Thomas. 2002. „Zur neuhochdeutschen Dehnung in offener Tonsilbe“. In: Sounds and System. Studies in Structures an Change. Herausgegeben von Rastle, David und Dietmar Zaefferer, 35–58. Berlin, New York: de Gruyter.

Becker, Thomas. 2012. Einführung in die Phonetik und Phonologie des Deutschen. Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Dunaj, Bogusław. 2015. Gramatyka współczesnego języka polskiego. Część 1: Fonetyka i fonologia. Tarnów: Wydawnictwa Państwowej Wyższej Szkoły w Tarnowie, 2015.

Ebel, Alexandra, Friderike Lange und Robert Skoczek. 2014. „Ausspracheangaben zu eingedeutschten Namen in Aussprachewörterbüchern”, In International Annual for Lexicography. (Lexicographica 30) . Herausgegeben von Rufus Gouws, Ulrich Hjalmar Heid, Thomas Herbst, Stefan Schierholz, Wolfgang Schweickhard und Herbert Ernst Wiegand, 323–349. Berlin, Boston: de Gruyter.

Hall, Alan. 2000. Phonologie. Eine Einführung. Berlin: de Gruyter.

Hirschfeld, Ursula, und Eberhard Stock. 2007. „Orthoepie und interkulturelle Kommunikation“. Klangsprache im Fremdsprachenunterricht IV. Herausgegeben von Ludmila Velickova, 16–31. Voronesh: Staatliche Universität Woronesh.

Hollmach, Uwe. 2007. Untersuchungen zur Kodifizierung der Standardaussprache in Deutschland. (Hallesche Schriften zur Sprechwissenschaft und Phonetik, 21). Frankfurt a. M., Berlin: Peter Lang Verlag.

Kleiner, Stefan, Ralf Knöbl und Max Mangold. 2015. Duden. Aussprachewörterbuch. Berlin: Duden-Verlag.

Krech, Eva-Maria, Eduard Kurka, Helmut Stelzig, Eberhard Stock, Ursula Stötzer und Rudi Teske. 1982. Großes Wörterbuch der deutschen Aussprache. Leipzig: VEB Bibliographisches Institut.

Krech, Eva-Maria, Eberhard Stock, Ursula Hirschfeld und Lutz Christian Anders. 2010. Deutsches Aussprachewörterbuch. Berlin, New York: de Gruyter.

Noack, Christine. 2010. Phonologie. Kurze Einführung in die germanistische Linguistik. Heidelberg: Universitätsverlag Winter.

Osowicka-Kondratowicz, Magdalena. 2016. „Tendencje wymawianiowe współczesnej polszczyzny”, In Logopedia artystyczna. Herausgegeben von Barbara Kamińska und Stanisław Milewski, 144–167. Gdańsk: Harmonia Universalis, 2016.

Ramers, Karl-Heinz Einführung in die Phonologie. München: Wilhelm Fink Verlag, 1998.

Rausch, Rudolf (1988): „Zur Artikulierbarkeit fremder Lautfolgen.“ In: Sprachpflege 1988/11, 163 – 166. VEB Verlag: Leipzig, 1988.

Skoczek, Robert. 2014. „Standardyzacja wymowy polskich nazw własnych w niemczyźnie ponadregionalnej w świetle współczesnych badań mowoznawczych. Założenia i koncepcje prac kodyfikacyjnych”. In: Linguistica Copernicana 11. Herausgegeben von Maciej Grochowski, 193–210. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.

Szpyra-Kozłowska, Jolanta. 2002. Wprowadzenie do współczesnej fonologii. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej..

Wiśniewski, Marek. Zarys fonetyki i fonologii współczesnego języka polskiego. Toruń: Wydawnictwo Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2001.

Wysocka, Marta. 2016. „Prozodia mowy – problemy opisu.” In Logopedia artystyczna. Herausgegeben von Barbara Kamińska und Stanisław Milewski, 213–233. Gdańsk: Harmonia Universalis.