Dwie siostry: rzeźbiarka Hanna Nałkowska w świetle powieści Zofii Nałkowskiej Węże i róże
Abstrakt
Artykuł koncentruje się na Ernestynie Śniadowiczównie, bohaterce powieści Zofii Nałkowskiej Węże i róże (1913). Głównym celem pracy jest wykazanie, że jej postać miała swój rzeczywisty odpowiednik w osobie młodszej siostry pisarki, rzeźbiarce Hannie Nałkowskiej. Decydującym impulsem do postawienia takiej tezy stały się słowa samej autorki, która w swoich Dziennikach wyznała, że wszystkie jej powieści są w pewnym stopniu autobiograficzne. Mimo to żaden z badaczy nie zwrócił dotychczas uwagi na istotne podobieństwa między Ernestyną i Hanną Nałkowską. Węże i róże to jedyny utwór w dorobku pisarki, w którym podjęła zagadnienia związane ze sztuką i nakreśliła figurę artystki. Moment powstania powieści zbiegł się z czasem, kiedy rzeźbiarka właśnie wkraczała w świat sztuki. Zestawienie rysów sylwetki Śniadowiczówny z biografią Hanny Nałkowskiej, a także wiadomościami pochodzącymi z Dzienników jej siostry oraz wspomnieniami wspólnych przyjaciół wykaże, jak wiele wspólnego miała literacka kreacja z autentyczną postacią.
Bibliografia
Beylin Karolina, Domy kobiet, [w:] Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej, Warszawa 1965, s. 39-43.
Borkowska Grażyna, Cudzoziemki. Studia o polskiej prozie kobiecej, Warszawa 1996.
Borkowska Grażyna, Płeć jako skaza: Przybyszewski i Nałkowska, [w:] Nowa świadomość płci w modernizmie. Studia spod znaku gender w kulturze polskiej i rosyjskiej u schyłku stulecia, red. German Ritz, Christa Binswanger, Carmen Scheide, Kraków 2000, s. 77-87.
Brzozowski Stanisław, Idee. Wstęp do filozofii dojrzałości dziejowej, Lwów 1910.
Brzozowski Stanisław, Dzieła wszystkie, t. IV, Warszawa 1936.
Brzozowski Stanisław, Kultura i życie, Warszawa 1973.
Daughters of Decadence: Women Writers of the Fin-de-Siècle, ed. Elaine Showalter, Rutgers University Press 1993.
Dąbrowolska Halina M., Spojrzenie wstecz, [w:] Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej, Warszawa 1965, s. 104-123.
Górnicka-Boratyńska Aneta, Stańmy się sobą. Cztery projekty emancypacji (1863-1939), Warszawa 2001.
Hildebrand von Adolf, Problem formy w sztukach plastycznych, Warszawa 2012.
Historia ciała, red. Georges Vigarello, t. I-III, Gdańsk 2011-2014.
Irzykowski Kazimierz, Pałuba, Warszawa 1957.
Jakubowska Agata, Na marginesach lustra. Ciało kobiece w pracach polskich artystek, Kraków 2004.
Jaroszyński Tadeusz, Chimera. Powieść z przedmową Zdzisława Dębickiego, Warszawa 1905.
Kasa M., „Rzeźbię, co koń wyskoczy”. O twórczości Hanny Nałkowskiej, „Aspiracje” 2015, nr 3, s, 36-41.
Kielak Dorota, Figury kryzysu. Rzeźba w młodopolskiej powieści o artyście, Warszawa 2007.
Kirchner Hanna, Modernistyczna młodość Zofii Nałkowskiej, „Pamiętnik Literacki” 1968, z. 1, s. 67-109.
Kirchner Hanna, Nałkowska albo życie pisane, Warszawa 2011.
Kochańczyk Alina, Kobiecość jako forma – przypadek Zofii Nałkowskiej, [w:] Mo-
dernizm i feminizm: postacie kobiece w literaturze polskiej i obcej, red. Eugenia Łoch, Lublin 2001, s. 195-204.
Kołaczkowski Stefan, Pisma wybrane, red. Stanisław Pigoń, Kraków 1968.
Kołakowski Leszek, Miejsce filozofowania Stanisława Brzozowskiego, „Twórczość” 1966, nr 6, s. 39-54.
Makowiecki Andrzej Z., Młodopolski portret artysty, Warszawa 1971.
Melcer Wanda, Kolor przeszłości, [w:] Wspomnienia o Zofii Nałkowskiej, Warszawa 1965, s. 223-265.
Nałkowska Zofia, Twórca dramatu „introspektywnego”. Robert Browning, „Świat” 1911, nr 3, s. 5-6.
Nałkowska Zofia, Dzienniki 1899-1905, Warszawa 1975.
Nałkowska Zofia, Dzienniki 1909-1917, Warszawa 1976.
Nałkowska Zofia, Węże i róże, Warszawa 1977.
Nałkowska Zofia, Dzienniki 1918-1929, Warszawa 1989.
Nałkowska Zofia, Dzienniki 1939-1944, Warszawa 1996.
Okoń Waldemar, Figury i chimery. Rzecz o kilku utworach prozą i jednym wykładzie, „Rzeźba Polska” 1996-1997, t. 8, s. 181-188.
Pieńkowska Ewa, Zofia Nałkowska, Warszawa 1975.
Poprzęcka Maria, Czy artystce wolno wyjść za mąż, [w:] tejże, Pochwała malarstwa. Studia z historii i teorii sztuki, Gdańsk 2000, s. 208-216.
Poprzęcka Maria, Szaleństwo babki Julii, [w:] Virginia Woolf, Julia M. Cameron, Maria Poprzęcka, Fakt, fikcja i fotografia albo co się zdarzyło we Freshwater, tłum. M. Heydel, Kraków 2013, s. 89-108.
Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Anioł śmierci. Romans, Warszawa 1989.
Przerwa-Tetmajer Kazimierz, Zatracenie. Romans, Warszawa [1905].
Rembowska-Płóciennik Magdalena, Family Nausea: Attitudes towards Family Values in Zofia Nałkowska’s “Snakes and Roses” and “The Impatient Ones”, [w:] Gender and Sexuality in Ethical Context, ed. Ursula Phillips, Knut A. Grimstad, Bergen 2005, s.155-177.
Rodziewiczówna Maria, Straszny Dziadunio, Warszawa 1898.
Showalter Elaine, Sexual Anarchy, London 1996.
Sienkiewicz Henryk, Lux in tenebris lucet, „Biblioteka Warszawska” 1891, t. 1, s. 1-8.
Silverman Kaja, The Threshold of the Visible World, Nowy York–Londyn 1996.
Sontag Susan, O fotografii, Kraków 2010.
Szczerski Andrzej, Wzorce tożsamości: recepcja sztuki brytyjskiej w Europie Środkowej około 1900 roku, Kraków 2010.
Szubert Piotr, Glina – gips – marmur. O procesie twórczym dziewiętnastowiecznego rzeźbiarza, [w:] Projekt – szkic – bozetto. Materiały seminarium metodologicznego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Nieborów, 22-24 czerwca 1989, red. Maria Poprzęcka, Warszawa 1993, s. 41-51.
Szubert Piotr, Rzeźba polska przełomu XIX i XX wieku, Warszawa 1995.
Terlecki Tymon, Notatki o Zofii Nałkowskiej, [w:] Zofia Nałkowska, Dzienniki, t. IV, cz. 1, Warszawa 1988, s. 370-371.
Tomczok (Cuber), Marta, „Krew i dymy holokaustów”. „Węże i róże” wobec kwestii żydowskiej w twórczości Zofii Nałkowskiej, [w:] Granice Zofii Nałkowskiej, red. Agata Zawiszewska, Warszawa 2014, s. 265-284.
Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim. Salon 1913. Grudzień-styczeń, Warszawa 1913.
Towarzystwo Zachęty Sztuk Pięknych w Królestwie Polskim. Salon Wiosenny artystów warszawskich: maj-czerwiec 1913, Warszawa 1913.
Umińska Bożena, Zofia Nałkowska, „Węże i róże”. Odmieniec, [w:] tejże, Postać z cieniem. Portrety Żydówek w polskiej literaturze od połowy XIX wieku do 1939 roku, Warszawa 2011, s. 187-208.
Wachna Dagmara, Sposoby widzenia sztuki w „Wężach i różach” Zofii Nałkowskiej oraz „Przygodzie w nieznanym kraju” Anieli Gruszeckiej, „Ruch Literacki” 2001, z. 5, s. 537-554.
Wittkower Rudolf, Sculpture. Process and Principles, New York 1977.
Wójcik Włodzimierz, Zofia Nałkowska, Warszawa 1973.
Z problemów prozy. Powieść o artyście, red. Wojciech Gutowski, Ewa Owczarz, Toruń 2006.
Copyright (c) 2017 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
