Ugoda polsko-rosyjska a kwestia zachowania tożsamości zniewolonego narodu w poglądach Zygmunta Wielopolskiego (sprawa listu otwartego do poznańskiego „Orędownika” w 1880 r.)
Abstrakt
Artykuł charakteryzuje poglądy Zygmunta Wielopolskiego, lidera konserwatywnych ugodowców Królestwa, w kwestii tożsamości narodowej Polaków w warunkach zaboru rosyjskiego. Przyczynkiem tego był jego list otwarty skierowany do poznańskiego „Orędownika” na początku 1880 r. Wielopolski starał się w nim zaprezentować swoje credo polityczne, które niosło z sobą obronę polskiej racji stanu, ograniczone w warunkach intensywnej rusyfikacji Królestwa po powstaniu styczniowym, do zachowania tradycji narodowej oraz języka i kultywowania wiary przodków. Jawnie stawiana kwestia obrony tożsamości Polaków przez Wielopolskiego miało neutralizować powszechne oskarżenia rodzimej opinii publicznej o apostazję narodową zwolenników ugody z caratem. List do „Orędownika” miał sprzyjać zerwaniu z izolacją Zygmunta Wielopolskiego po upadku powstania styczniowego oraz przyczynić się do pozyskania szerszego poparcia ze strony środowisk mieszczańskich i inteligenckich.
Bibliografia
Bazylow L., Działalność narodnictwa rosyjskiego w latach 1878-1881, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1960.
Borejsza J.W., Polityka francuska wobec Rosji a sprawy polskie 1871-1914, w: Naród i państwo. Prace ofiarowane Henrykowi Jabłońskiemu w 60 rocznicę urodzin, Warszawa: PWN 1969.
Czajka M., Kamler M., Sienkiewicz W., Leksykon historii Polski, Warszawa: Wiedza Powszechna 1995.
Dymek B., Z dziejów szlachty mazowieckiej (dziedzictwo kulturowe i stereotyp), Kielce: KTN 2005.
Galos A., W stulecie pierwszego rozbioru. Poglądy i postawy polskie z 1872 r. „Acta Universitatis Wratislaviensis” 60(1992), s. 6-8.
Gąsowski T., Jerzego Moszyńskiego poglądy na wieś, rolnictwo i zagadnienia gospodarcze, w: Dwór – wieś – plebania na ziemiach polskich w XIX i XX wieku. Profesorowi Mieczysławowi B. Markowskiemu w trzydziestolecie pracy naukowej, Kielce: Wydawnictwo AŚ 2003.
Głębocki H., Polska w myśli politycznej Jurija Samarina, w: Polacy i Rosjanie, red. T. Epstein, Warszawa: „Neritonˮ 2000 s. 144.
Górski L., Andrzej Zamoyski, Warszawa: „Niwa” 1879.
Grzybowski K., Galicja 1848-1914. Historia ustroju politycznego na tle historii ustroju Austrii, Kraków: Wydawnictwo PAN 1959.
Ilustrowana Encyklopedia Trzaski, Everta i Michalskiego, t. IX, red. S. Lam, Warszawa: Księgarnia Trzaski, Everta, Michalskiego 1926.
Jakóbczyk W., Prasa w Wielkopolsce (1859-1918), w: Prasa polska w latach 1864-1918, Warszawa: PWN 1976, s. 164-185.
Jaśkiewicz L., Carat a kwestia polska na początku XX wieku, „Przegląd Historyczny” 86(1995), z. 1, s. 29-33.
Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, Warszawa: PWN 1983.
Kita J., Tomasz Potocki (1821-1864). Ewolucja postawy ziemianina, Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego 2007.
Koberdowa I., Warszawska Rada Miejska 1861-1863, „Rocznik Warszawski” 1961, nr 2, s. 123-129.
Król M., Konserwatyści a niepodległość. Studia nad polską myślą konserwatywną XIX wieku, Warszawa: PAX 1985.
Lisicki H., Aleksander Wielopolski 1803-1877, t. IV, Kraków: Drukarnia „Czasu” 1878-1879.
Ludwikowski R.R., Z rozważań nad modelem polskiego konserwatyzmu drugiej połowy XIX wieku, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 26(1976), z. 2, s. 177-185.
Markowski M.B., Obywatele ziemscy w województwie kieleckim 1918-1939, Kielce: KTN 1993.
Mich W., Myśl polityczna polskiego ruchu konserwatywnego, Lublin: Wydawnictwo UMCS 1994.
Polak T.. Dziedzictwo kulturowe źródłem tożsamości narodowej, w: V Kongres Krajoznawstwa Polskiego, Gniezno 2000, Warszawa: Wydawnictwo PTTK Kraj 2000.
Rusin J., Aleksander Wielopolski. Bohater trudnej legendy, Rzeszów: Wydawnictwo WSP 1997.
Siekierski S., Kultura szlachty polskiej w latach 1864-2001, Pułtusk: WSH 2003.
Stankiewicz Z., Dzieje wielkości i upadku Aleksandra Wielopolskiego, Warszawa: Wiedza Powszechna 1967.
Stankiewicz Z., Zygmunt Wielopolski w okresie popowstaniowym. Z dziejów ugody, „Kwartalnik Historyczny” 1974, nr 2, s. 272-274.
Szlachta B., Polscy konserwatyści wobec ustroju politycznego do 1939 roku, Kraków: Wydawnictwo UJ 2000.
Szwarc A., Od Wielopolskiego do Stronnictwa Polityki Realnej. Zwolennicy ugody z Rosją, ich poglądy i próby działalności politycznej (1864-1905), Warszawa: Wydawnictwo UW 1990.
Szwarc A., Czy pozytywiści warszawscy skłaniali się ku polityce ugody?, w: Losy Polaków w XIX-XX wieku. Studia ofiarowane prof. S. Kieniewiczowi w osiemdziesiątą rocznicę jego urodzin, red. B. Grochulska, J. Skowronek, Warszawa: PWN 1987, s. 256-260.
Szwarc A., Oceny powstania styczniowego formą sporu politycznego wśród konserwatystów Królestwa Polskiego i Galicji (1870-1900), w: Powstanie styczniowe 1863-1864. Walka i uczest-
nicy. Represje i wygnanie. Historiografia i tradycja, red. W. Caban, W. Śliwowska, Kielce: Wydawnictwo AŚ 2005.
Szwarc A., Sąd nad Aleksandrem Wielopolskim, w: Rok 1863, red. W. Caban, Kielce: Wydawnictwo WSP 1993 s. 43.
Szwarc A., Spór o przywództwo czy o koncepcje ugody? Rywalizacja Ludwika Górskiego i Zygmunta Wielopolskiego w wyborach do władz Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego w Królestwie Polskim w 1890 r., „Kwartalnik Historyczny” 85(1984), z. 2, s. 259-277.
Trzeciakowscy M. i L., W dziewiętnastowiecznym Poznaniu, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 1987.
Walicki A., Trzy patriotyzmy. Trzy tradycje polskiego patriotyzmu i ich znaczenie współczesne, Warszawa: „Res Publica” 1991.
Wrotnowski A., Porozbiorowe aspiracje narodu polskiego, Lwów: Wydawnictwo Gubrynowicz i Szmyt 1882.
Wrzesiński W., Wokół pojęć: lojalność-kolaboracja-irredenta, w: Między irredentą a kolaboracją. Postawy społeczeństwa polskiego wobec zaborców, red. S. Kalembka, N. Kasparek, Olsztyn: Wydawnictwo UWM 1999.
Zajewski W., Mit powstańczy czy antypowstańczy?, w: Między irredentą a kolaboracją. Postawy społeczeństwa polskiego wobec zaborców, red. S. Kalembka, N. Kasparek, Olsztyn: Wydawnictwo UWM 1999 s. 44.
Ziemiaństwo wielkopolskie. W kręgu arystokracji, red. A. Kwilecki, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2004.
Copyright (c) 2017 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
