Desakralizacja leksyki religijnej na podstawie Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny pod redakcją Haliny Zgółkowej

Jolanta Migdał; Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk

doi:10.18290/rh.2016.64.6-4

Jolanta Migdał Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Agnieszka Piotrowska-Wojaczyk Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2016.64.6-4

Słowa kluczowe: desakralizacja; leksykografia; słownictwo religijne; współczesna polszczyzna

Abstrakt

W artykule podjęto problematykę desakralizacji leksyki religijnej. W leksykograficznych sposobach ujmowania słownictwa religijnego jak w zwierciadle odbijają się dzieje Kościoła katolickiego w Polsce, a także przemiany zachodzące w świadomości samych wiernych. Postępująca laicyzacja życia pociąga za sobą zeświecczenie języka Podstawą zawartych w tekście spostrzeżeń jest materiał językowy wyekscerpowany z pięćdziesięciotomowego Praktycznego słownika współczesnej polszczyzny pod redakcją Haliny Zgółkowej, wydawanego w Poznaniu w latach 1994-2005. Nawet z pobieżnego oglądu badanego słownictwa widać, że bardzo bogaty zbiór leksyki religijnej zmienia wraz z przekształceniami roli religii w życiu współczesnego Polaka. Słowa będące pierwotnie nośnikami religijnych treści zaczynają funkcjonować w znaczeniach nowych, niezwiązanych z życiem religijnym, niekiedy zachowując jedynie swój sens metaforyczny. Następujący zanik składnika sakralności w rezultacie prowadzi do zaniku właściwego rozumienia danego wyrazu, a nawet staje się przyczyną jego niezrozumiałości.

Bibliografia

Bajerowa I.: Kilka problemów stylistyczno-leksykalnych współczesnego polskiego języka religijnego, w: taż, O języku religijnym. Zagadnienia wybrane, Lublin 1988, s. 21-28.

Bajerowa I.: Szanse języka religijnego w świecie kultury masowej, w: Teologia – kultura – współczesność, red. Z. Adamek, Tarnów 1995, s. 99-113.

Głód F.: Życie religijne jako pryncypialna wartość człowieka, „PERSPEC†IVA. Legnickie Studia Teologiczno-Historyczne” 10(2011), nr 1 (18), s. 77-103.

Kamińska M.: Z problemów funkcjonowania terminologii religijnej w świadomości wiernych, w: Język a chrześcijaństwo, red. I. Bajerowa, M. Karpluk, Z. Leszczyński, Lublin 1993, s. 85-94.

Migdał J., Piotrowska-Wojaczyk A.; O słownictwie religijnym w słownikach języka polskiego (przeobrażenia warsztatu leksykograficznego od połowy XX wieku), w: Język doświadczenia religijnego, t. IV, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Szczecin 2012, s. 229-247.

Migdał J., Piotrowska-Wojaczyk A.: Słownictwo religijne w polszczyźnie potocznej (na podstawie słowników), w: Język. Religia. Tożsamość, t. IV: Meandry tożsamości, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Gorzów Wielkopolski–Szczecin 2010, s. 61-67.

Piotrowska-Wojaczyk A.: Opis leksykograficzny słownictwa religijnego na przykładzie wybranych haseł, w: Język. Religia. Tożsamość, t. III, red. G. Cyran i E. Skorupska-Raczyńska, Gorzów Wielkopolski 2009, s. 29-37.

Piotrowska-Wojaczyk A.: Słownictwo religijne w „Praktycznym słowniku współczesnej polszczyzny” pod red. H. Zgółkowej, w: Język. Religia. Tożsamość, t. V: W kręgu języka religii i wiary, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Gorzów Wielkopolski 2011, s. 157-162.

Piórkowski D.: Religia integrująca życie, http://mateusz.pl/mt/dp/gaudium_et_spes/zycie.htm [dostęp 08.12.2015].

Religia i Kościół w przestrzeni publicznej. Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej, oprac. M. Grabowska, BS/170/2013, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2013/K_170_13.PDF [dostęp 08.12.2015].

Ricoeur P.: Egzystencja i hermeneutyka, Warszawa 1975.

Rospond S.: Kościół w dziejach języka polskiego, Wrocław 1985.

Sobczykowa J.: Leksyka religijna w słowniku współczesnego języka polskiego, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” 50(1994), s. 129-139.

Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, t. I-IV, Warszawa 2003.

Urbańczyk S.: Jak pojmować rolę Kościoła w dziejach języka polskiego, „Język Polski” 66(1986), z. 3-4, s. 170-175.

Walczak B.: Komu zawdzięczamy polski język literacki?, w: Język a chrześcijaństwo, red. I. Bajerowa, M. Karpluk, Z. Leszczyński, Lublin 1993, s. 23-42

Walczak B.: Religijno-kościelny czynnik sprawczy rozwoju języka polskiego, w: Język. Religia. Tożsamość, t. XI: Język tożsamości, red. G. Cyran, E. Skorupska-Raczyńska, Gorzów Wielkopolski 2015, s. 185-200.

Znaczenie religii w życiu Polaków. Komunikat z badań Centrum Badania Opinii Społecznej, oprac. R. Boguszewski, BS/81/2006, http://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/2006/K_081_06.PDF [dostęp 08.12.2015].