Osobliwości leksykalne w Psałterzu Dawidowym Mikołaja Reja
Abstrakt
W artykule omawia się osobliwości leksykalne Psałterza Dawidowego Mikołaja Reja, czyli formy wyrazowe, które nie mają poświadczenia w szesnastowiecznych źródłach leksykograficznych bądź ówczesne słowniki odnotowują je tylko z tekstu Reja. Tego rodzaju leksemy osobliwe są licznie reprezentowane w Rejowej parafrazie, pojawiają się najczęściej jako ekwiwalenty synonimiczne, nierzadko nawet dublety słowotwórcze leksemów o ugruntowanej już pozycji w polszczyźnie literackiej. O wprowadzaniu do tekstu parafrazy neologizmów decydowały różnorodne czynniki, m.in.: dążność do precyzji językowej, możliwości kreacyjne leksemu, dążność do regularności słowotwórczej oraz względy wersyfikacyjno-rytmiczne, polegające na grupowaniu w bliskim sąsiedztwie formacji tworzonych za pomocą tego samego przyrostka. Na wybór niektórych neologizmów wpływała także chęć różnicowania leksemów w sąsiadujących ze sobą paralelnie zestawianych wersetach.
Bibliografia
Belcarzowa E.: Niektóre osobliwości leksykalne Biblii tzw. Leopolity, Wrocław 1989.
Bieńkowska D.: O osobliwościach leksykalnych w „Postyllach” ks. J. Wujka, „Rozprawy Komisji Językowej ŁTN” 43(1998), s. 5-14.
Boryś W.: Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
Brückner A.: Mikołaj Rej. Studium krytyczne, Kraków 1905.
Cybulski M.: Analiza statystyczna słownictwa piętnastowiecznej części „Psałterza floriańskiego”, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” 39(1994), s. 19-34.
Karpluk M.: Stan badań nad językiem Mikołaja Reja – osiągnięcia i postulaty, w: Mikołaj Rej – w pięćsetlecie urodzin, cz. 1: Humanizm, reformacja, retoryka i język, red. J. Okoń, Łódź 2005, s. 269-288.
Korolko M.: Uwagi o retoryce i rytmie w prozie Mikołaja Reja, w: Mikołaj Rej w czterechsetlecie śmierci, red. T. Bieńkowski, J. Pelc, K. Pisarkowa, Wrocław 1971, s. 109-127.
Kowalska D.: Sztuka słowa Mikołaja Reja. Studium stylistycznojęzykowe „Psałterza Dawidowego”, Łódź 2013.
Książek-Bryłowa W.: Warianty w systemie a warianty w idiolekcie, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego” 1(1996), nr 1577, Prace Językoznawcze, t. XXIV, s. 18-25.
Kuraszkiewicz W.: Częstotliwość wyrazów w „Panu Tadeuszu” Adama Mickiewicza i w „Wizerunku” Mikołaja Reja, w: tenże, Polski język literacki. Studia nad historią i strukturą, wybór i oprac. W. Rzepka, B. Walczak, Warszawa–Poznań 1986, s. 694-714.
Kuraszkiewicz W.: Osobne wyrazy Mikołaja Reja w Słowniku polszczyzny XVI wieku, w: tenże, Polski język…, s. 659-661.
Kuraszkiewicz W.: Rzeczowniki w „Wizerunku” Mikołaja Reja, w: tenże, Polski język…, s. 631-658.
Mróz-Ostrowska E.: Rzeczowniki z przyrostkiem -ość w języku polskim XVI wieku, w: Odrodzenie w Polsce, red. M. R. Mayenowa, Z. Klemensiewicz, t. III: Historia języka, cz. 2, Warszawa 1962, s. 303-503.
Rospond S.: Język renesansu a średniowiecza na podstawie literatury psałterzowo-biblijnej, w: Odrodzenie w Polsce, t. III: Historia języka, cz. 2, red. M. R. Mayenowa, Z. Klemensiewicz, Warszawa 1962, s. 61-181.
Rospond S.: Studia nad językiem XVI w. (Jan Seklucjan, Stanisław Murzynowski, Jan Sandecki-Malecki, Grzegorz Orszak), Wrocław 1949.
Rostkowska I.: Bibliografia dzieł Mikołaja Reja. Okres staropolski, Wrocław 1970.
Szczaus A.: Rzeczownikowe synonimy słowotwórcze w polszczyźnie XVI wieku, Szczecin 2005.
Wilczewska K.: Zasady redakcyjne „Słownika”, w: Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M. R. Mayenowa i in., t. I: A-Bany, Wrocław 1966, s. XXVI-XLII.
Witczak T.: Studia nad twórczością Mikołaja Reja, Warszawa 1975.
Copyright (c) 2016 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
