Leksyka anatomiczna w przezwiskach dwuczłonowych zachowanych w nazwiskach z końca XX wieku
Abstrakt
Przedmiotem omówienia autorki są występujące wśród współczesnych nazwisk Polaków antroponimy pochodzące od przezwisk złożonych, inaczej dwuczłonowych. Najpopularniejszym typem formalnym tych przezwisk jest compositum składające się z przymiotnika i rzeczownika, liczne są także złożenia czasownika i rzeczownika. Artykuł dotyczy nazw zawierających leksykę anatomiczną (np. bok, brew, broda, brzuch). Przezwiska te najczęściej odnoszą się do wyglądu człowieka (Białobroda, Grzebinoga), ale także do charakteru, zachowania (Bolibrzuch, Chwaligłówka), zawodu (Golibroda). Przezwiska dwuczłonowe mają charakter żartobliwy, często oceniający. Autorka zwraca także uwagę na proces zanikania nazwisk od dwuczłonowych przezwisk, szczególnie tych nacechowanych zdecydowanie negatywnie, wulgarnych. Związane jest to z czytelnością ich pierwotnego znaczenia, a w związku z tym niechętnym stosunkiem nosicieli do własnego miana.
Bibliografia
Bubak J.: Nazwiska ludności dawnego starostwa nowotarskiego, Wrocław 1970.
Bulicz-Tornikidis T.: Uproszczenia i skrócenia morfologiczne staropolskich przezwisk złożonych, „Język Polski” 5(1979), z. 3, s. 177-186.
Cieślikowa A.: Miejsce przezwiska w systemie antroponimicznym (historia a współczesność), w: Przezwiska i przydomki w językach słowiańskich, red. S. Warchoł, cz. 1, Lublin 1998, s. 71-80.
Cieślikowa A.: Typy słowotwórczo-semantyczne w staropolskich compositach antroponimicznych i apelatywnych, w: Słowiańskie composita antroponimiczne, red. S. Warchoł, Lublin 2000, s. 79-86.
Czaplicka-Niedbalska M.: Struktury złożone w antroponimii Bydgoszczy od XVI do XVIII w., w: Słowiańskie composita antroponimiczne, red. S. Warchoł, Lublin 2000, s. 87-95.
Czopek-Kopciuch B.: Nazwiska od przezwisk dwuczłonowych w Zagłębiu Ruhry, w: Munuscula linguistica: in honorem Alexandrae Cieślikowa oblata, red. K. Rymut, K. Skowronek, B. Czopek-Kopciuch, M. Malec, Kraków 2006, s. 143-155.
Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław 1993.
Gałecki Z.: „Trzepizur”. Rozprawka metodyczna, w: Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Bogdanowi Walczakowi, red. J. Migdał, A. Piotrowska-Wojaczyk, Poznań 2013, s. 493-496.
Giedz T.: Przezwiska o charakterze metaforycznym i metonimicznym mieszkańców wsi Brzeźno w woj. chełmskim, w: Przezwiska i przydomki w językach słowiańskich, red. S. Warchoł, t. I, Lublin 1998, s. 121-126.
Gołębiowska T.: Antroponimia Orawy, Kraków 1971.
Górnowicz H.: Baza antroponimiczna najstarszych słowiańskich nazw miejscowych zwanych rodowymi, w: Z polskich studiów slawistycznych. Językoznawstwo, seria 3, Warszawa 1968, s. 9-16.
Handke K.: Budowa morfologiczna i funkcje compositów polskich (z uwzględnieniem innych języków zachodniosłowiańskich), Wrocław 1976.
Handke K.: Treść i znaczenie compositów ukrytych w nazwiskach współczesnych Polaków, w: Leksyka słowiańska na warsztacie językoznawcy, red. H. Popowska-Taborska, Warszawa 1997, s. 91-104.
Hrycak E., Kisielewski K.: Słownik ukraińsko-polski, t. I, Warszawa 1990.
Kozierowski S.: Nazwiska, przezwiska, przydomki, imiona polskie niektórych typów słowotwórczych: księga rodzaju ludu polskiego, Poznań 1938.
Łoś J.: „Kuninoga”, „Bożystopka”. Prace lingwistyczne ofiarowane Janowi Baudouinowi de Courtenay, Kraków 1921.
Łoś J.: Wyrazy złożone z formą czasownikową w pierwszej części, „Sprawozdania AU” 11(1906), nr 4.
Malec M.: Dwuczłonowe przezwiska i przydomki staropolskie, „Onomastica” 19(1974), s. 191-227.
Malec M.: Przezwiska dwuczłonowe zachowane w nazwiskach polskich (stosunek znaczeń pozytywnych do negatywnych), w: Nazwy własne a społeczeństwo, red. R. Łobodzińska, Łask 2010, s. 211-220.
Polskie nazwy własne. Encyklopedia, red. E. Rzetelska-Feleszko, Kraków 2005.
Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. IV, VIII, red. H. Zgółkowa, Poznań 1995-1996.
Rymut K.: Słownik nazwisk współcześnie w Polsce używanych, t. I-X, Kraków 1992-1994.
Skulina T.: O przezwiskach w języku staropolskim i staroruskim, w: Z polskich studiów slawistycznych. Językoznawstwo, seria 4, Warszawa 1972, s. 201-211.
Słownik prasłowiański, red. Franciszek Sławski, t I, Wrocław 1974.
Taszycki W.: Najdawniejsze polskie imiona osobowe, „Rozprawy Wydziału Filologicznego PAU” 62(1925), nr 3.
Urbańczyk S.: Staroczeskie „holomek” i staropolskie „gołomąd”, w: tenże, Szkice z dziejów języka polskiego, Warszawa 1968, s. 342-348.
Wolnicz-Pawłowska E.: Composita w historycznej onomastyce ukraińskiej, w: Słowiańskie composita antroponimiczne, red. S. Warchoł, Lublin 2000, s. 311-321.
Copyright (c) 2015 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
