W obronie sprawiedliwości: Eleonora Kalkowska (1883-1937) – między Warszawą a Berlinem

Joanna Ławnikowska-Koper

doi:10.18290/rh.2015.63.5-10

Joanna Ławnikowska-Koper Akademia im. Jana Długosza w Częstochowie

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2015.63.5-10

Słowa kluczowe: Eleonora Kalkowska; literatura polsko-niemiecka; poezja antywojenna; dramat społeczny; literatura zaangażowana; literatura kobiet

Abstrakt

Szkic poświęcony polsko-niemieckiej aktorce i pisarce Eleonorze Kalkowskiej jest przyczynkiem do szerszej recepcji jej twórczości w Polsce. Autorka podejmuje próbę uporządkowania dotychczasowego stanu badań w Niemczech i w Polsce. Następnie wskazuje na rozwój artystyczny Kalkowskiej: od poezji miłosnej (Die Oktave, 1912) przez lirykę antywojenną (Der Rauch des Opfers, 1916) aż po dramat społeczny okresu międzywojennego (Josef, Zeitungsnotitzen, 1932), którego jest wybitną przedstawicielką. Podkreślona zostaje ponadnarodowa wartość pisarstwa tworzącej po niemiecku Kalkowskiej, którego istotą pozostaje idea sprawiedliwości społecznej i obrona człowieczeństwa jednocześnie z pozycji humanistycznych, chrześcijańskich i feministycznych.

Bibliografia

Binder, Hans-Otto. „Zum Opfern bereit: Kriegsliteratur von Frauen”. W: Kriegserfahrungen. Studien zur Sozial- und Mentalitätsgeschichte des Ersten Weltkrieges. Red. Gerhard Hirschfeld, Gerd Krumeich, Dieter Langewiesche i Hans-Peter Ullmann. (Schriften der Bibliothek für Zeitgeschichte; N.F. 5). Essen: Klartext Verlag, 1997.

Boy Żeleński, Tadeusz. „Kalkowska. Sprawa Jakubowskiego”. W: Flirt z Melpomeną. Wieczór dziewiąty i dziesiąty. Pisma t. 23, 101–107. Warszawa: PIW, 1965.

Deutsche Dramatiker des 20. Jahrhunderts. Red. Alo Allekamper i Norbert Otto Eke. Berlin: Erich Schmidt, 2000.

Drewniak, Bogusław. Polsko-niemieckie zbliżenia w kręgu kultury 1919-1939. Studia, szkice, sylwetki. Gdańsk: Nordpol, 2005.

Haarmann, Hermann. Erwin Piscator und die Schicksale der Berliner Dramaturgie. Nachträge zu einem Kapitel deutscher Theatergeschichte. München: Wilhelm Fink, 1991.

Herbert, Zbigniew. „Eleonora Kalkowska”. Twórczość 1972, nr 7: 156.

Hernik Spalińska, Jagoda. „Eleonora Kalkowska – przywracanie pamięci”. W: Eleonora Kalkowska. Sprawa Jakubowskiego. Doniesienia drobne. Dramaty, 3–21. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2005.

Jung, Peter. Erwin Piscator. Das politische Theater. Ein Kommentar. Berlin: Nora, 2007.

Kalkowska, Eleonora. „Dlaczego zostałam dramatopisarką?”. Przeł. B. Bernhardt. W: Eleonora Kalkowska. Sprawa Jakubowskiego. Doniesienia drobne. Dramaty, 19–21. Warszawa: Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, 2005.

Kalkowska, Eleonora. „Polen und Deutschland (Randglossen zur Psychologie beider Völker)”. W: Die ewige Revolution. Red. Siegfried Kawerau, 242–245. Berlin: C.A. Schwetschke und Sohn, 1925.

Klabund (Alfred Henschke). Deutsche Literaturgeschichte in einer Stunde. Von den ältesten Zeiten bis zur Gegenwart. Hamburg: Textem, 2006.

Pinthus, Kurt. Menschheitsdämmerung. Hamburg: Rowohlt, 1970.

Populäre Kriegslyrik im Ersten Weltkrieg. Red. Nicolas Detering, Michael Fischer i Aibe-Marlene Gerdes. Münster: Waxmann, 2013.

Sierotwiński, Stanisław. „Eleonora Kalkowska”. W: Polski Słownik Biograficzny, tom XI/4, z. 51, 482–484. Warszawa: PAN, 1965.

Szewczyk, Grażyna Barbara. Hermann Buddensieg, Tłumacz, wydawca „Mickiewicz Blätter”, popularyzator literatury polskiej w Niemczech, [stan 2.12.2014] http://www.studiapolskie.us. edu.pl/wirtualna_katedra/lit_pol_w_swiecie_t1/28Szewczyk.pdf.

Trapp, Agnes. Die Zeitstücke von Eleonora Kalkowska. Martin Meidenbauer. München: Metzler, 2009.

Węgrzyniak, Rafał. „Eleonora Kalkowska”. Zeszyty Literackie 93, 1 (2006): 220.