Una critica della devozione irrazionale nell’Adversus Nationes di Arnobio di Sicca Veneria

Anna Kucz

doi:10.18290/rh.2015.63.3-6

Anna Kucz Uniwersytet Śląski w Katowicach

DOI: https://doi.org/10.18290/rh.2015.63.3-6

Słowa kluczowe: Arnobiusz z Sicca Veneria; Adversus Nationes; fides et ratio

Abstrakt

Krytyka bezrozumnej pobożności w Adversus Nationes Arnobiusza

Adversus Nationes Arnobiusza jest apologią kontrowersyjną. Tym, co najbardziej może dziwić czytelnika dzieła, jest koncepcja stworzenia człowieka, nawiązująca do Platońskiego Timajosa, a także pogarda dla tego, co ludzkie: ciała, kondycji i duszy człowieka. Należy zaznaczyć, że zjawisko to było powszechne w kulturze tego okresu, osiągając ekstremum w nurcie gnostyckim. Zdaniem Arnobiusza rozum człowieka nie jest zdolny ująć rzeczywistości boskiej, a jednocześnie nie pozwala na praktykowanie bezsensownych, często krwawych, kultów.

W artykule zamierzam przedstawić strategie apologetyczne Arnobiusza, zmierzające do zdyskredytowania bezmyślnej pobożności. Według Retora z Sicca Veneria postawa religijna pozbawiona rozumu jest tylko i wyłącznie przesądem. Arnobiusz w Adversus Nationes przygotował grunt dla wielowiekowej dyskusji dotyczącej kwestii fides et ratio.

Bibliografia

Abbagnano N.: Storia della Filosofia, vol. 1, Torino: UTET 1969.

Amata B.: La polemica anticreazionista e antiscientifica di Arnobio di Sicca, “Salesianum” 69(2007), p. 477-505.

Burger C.: Die theologische Position des älteren Arnobius, Heidelberg: Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg (maschinenschriftlich) 1971.

Burliga B.: Quod gaudium est rivos sanguinis cernere? The Suffering of Animals in the Christian Critique, „Studia Elbląskie” 16(2015), p. 337-354.

Centini M.: Il libro delle superstizioni. Le origini, la cultura popolare e l’influenza nella nostra vita, Milano: De Vecchi 2000.

Dodds E.R.: Pogaństwo i chrześcijaństwo w epoce niepokoju. Niektóre aspekty doświadczenia religijnego od Marka Aureliusza do Konstantyna Wielkiego, transl. J. Partyka, Kraków: Homini 2004.

Fasce S.: Paganesimo africano in Arnobio, „Vichiana” 9(1980), p. 173-180.

Festugière J.: Arnobiana, „Vigiliae Christianae” 6(1952), p. 208-254.

Frend W.H.C.: The Rise of Christianity, London: Darton, Longman and Todd 1984.

Freppel C.E.: Commodien, Arnobe, Lactance et autres fragments inédits, Paris: Victor Retaux et Fils 1893.

Gareau E.: Le fondement de la vraie religion d’après Arnobe, „Cahiers des Études Anciennes” 11(1980), p. 13-23.

Gigon O.: Arnobio: Cristianesimo e mondo Romano, in: Mondo classico e cristianesimo, Roma: Istituto della Enciclopedia italiana 1982, p. 87-100.

Girgenti G.: Introduzione a Porfirio, Roma–Bari 1997, p. 3-27.

Homa K.: Między gnosis a pistis. Arnobiusz z Sicca. Filozof media qualitatis, Kraków 2000-2004, http://www.opoka.org.pl/biblioteka/F/FD/arnobiusz_05 (dostęp: 03.01.2007).

Homa K.: Arnobiusz z afrykańskiego Sicca, „Episteme” 16(2012), t. 1, p. 21-40.

Kołakowski L.: Herezja, Kraków: ZNAK 2010.

Kucz A.: Dyskurs z Filozofią w Consolatio Philosophiae Boecjusza, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2005.

Kucz A.: Umbra veri. Arnobiusz i nurty filozofii klasycznej, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego 2012.

Laurenti R.: Il Platonismo di Arnobio, „Studi Filosofici” 4(1981), p. 3-54.

Mazza M.: Studi Arnobiani. I. La dottrina dei Viri Novi nel II Libro dell’Adversus Nationes di Arnobio, „Helikon” 3(1963), p. 111-169.

Marchesi C.: Storia della letteratura latina, vol. II, Milano–Messina 1965.

Monceaux P.: Histoire Littéraire de l’Afrique Chrétienne depuis les origines jusqu’à l’invasion arabe, vol. 3: Le siècle d’Arnobe à Victorin, Paris: Ernest Leroux 1905.

Mora F.: Arnobio e i culti di mistero. Analisi storico-religiosa del V libro dell’Adversus Nationes, Roma: L’Erma di Bretschneider 1984.

Moreschini C.: Monoteismo cristiano e monoteisto platonico nella cultura latina dell’età imperiale, in: Platonismus und Christentum, Münster: Aschendorff 1983, p. 133-161.

Myszor W.: Pradzieje biblijne w tekstach z Nag-Hammadi, in: J. Frankowski, B. Widła (red.), Warszawskie Studia Biblijne, Warszawa: Akademia Teologii Katolickiej 1976, s. 148-160.

Orbe A.: Cristologia Gnostica, vol. 1, Madrid: La Editorial Catolica 1976.

Pintus G.M.: Sacrifici animali e dèi di caccio (ARN., Adv., Nat., VII), in: L’Africa romana: atti dell’11. Convegno di studio, 15-18 dicembre 1994, Cartagine, Tunisia, Sassari: Editrice Il torchietto 1996, p. 1627-1636.

Puderon B.: Athénaghore d’Athène: philosophe chrétien, Paris: Beauchesne (Théologie historique 82) 1989.