Cognomen „Mus” w plebejskim rodzie Decjuszów
Abstrakt
Celem artykułu jest powtórne przeanalizowanie źródeł związanych z plebejską gens Decia, aby odnaleźć możliwie przekonujące wyjaśnienie przyczyn otrzymania przydomka „Mus” jednej z gałęzi tej rodziny. Na początku dokonuję krytyki dwóch dotychczasowych propozycji pochodzenia enigmatycznego cognomen. Po pierwsze, obalam twierdzenia Laurensa F. Janssena zakładające związki zwierzęcego przydomka z rytuałem devotio, który odprawił Publiusz Decjusz podczas bitwy pod Veseris w 340 r. Po drugie, przedstawiam kontrargumenty przeciwko założeniom Jacquesa Heurgona, jakoby w opisie Liwiusza przedstawiającym odważne czyny trybuna Publiusza Decjusza z 343 r. znajdowała się legenda ajtiologiczna. Kolejną właściwą część artykułu stanowi próba szerszego opisu czynników, które mogły zadecydować o przyjęciu cognomen „Mus”. Najpierw pomocniczo przywołuję zachowane rzymskie legendy ajtiologiczne, wyjaśniające przyczyny otrzymania przydomka w różnych rodach oraz próbuję ustalić, kiedy Decjusze zostali nazwani „myszami”. Zaprezentowane zostają w końcu konotacje nazwy zwierzęcia odnoszące się do życia codziennego Rzymian, w tym funkcjonowanie rzeczownika jako obelgi. Ostatecznie próbuję wnioskować, że cognomen nabył Publiusz Decjusz (cos. 340 r.) z powodu swoich relacji politycznych z wpływowymi osobistościami plebejskimi IV w.
Bibliografia
Badian E.: P. Decius P. f. Subulo: An Orator of the Time of the Gracchi, “The Journal of Roman Studies” 46(1956), parts 1 and 2, s. 91-96
Broughton T.R.S.: The Magistrates of the Roman Republic, vol. 1-2, New York: American Philological Association 1951-1952.
Develin R.: The Integration of the Plebeians into the Political Order after 366 B.C., w: K.A. Raaflaub (ed.), Social Struggles in Archaic Rome. New Perspectives on the Conflict of the Orders, Malden–Oxford–Carlton: Blackwell Publishing 20052, s. 293-311.
Douglas A.E.: Roman Cognomina, „Greece&Rome” 5(1958), no 1, s. 62-66.
Forsythe G.: A Critical History of Early Rome. From Prehistory to the First Punic War, Berkeley–Los Angeles–London: University of California Press 2005.
Graf F.: Satire in Ritual Context, w: K. Freudenburg (ed.), The Cambridge Companion to Roman Satire, Cambridge: Cambridge University Press 2005, s. 192-206.
Guittard Ch.: Tite-Live, Accius, et le rituel de la devotio, „Comptes rendus des séances de l’Académie des Inscriptions et Belles-Lettres” 128(1984), no 4, s. 581-600.
Heurgon J.: Recherches sur l’historie, la religion et la civilisation de Capoue préromaine des origins à la deuxième guerre punique, Paris: de Boccard 1942.
Janssen L.F.: Some Unexplored Aspects of Devotio Deciana, „Mnemosyne” 34(1981), no 3/4, s. 357-381.
Kajanto I.: The Latin Cognomina, Helsinki: Keskuskirjapaino 1965.
Korpanty J.: Z dziejów rzymskiej „pietas”, „Meander” 30(1975), no 1, s. 7-18.
Korpanty J.: Historiografia rzymska epoki archaicznej i cycerońskiej, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich 1977.
Lewandowski I.: Historiografia rzymska, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2007.
McDonnel M.: Roman Manliness. Virtus and the Roman Republic, Cambridge: Cambridge University Press 2006.
McDonough Ch.: Ridiculus Mus: of Mice and Men in Roman Thought, w: P. Waldau, K. Patton (ed.), A Communion of Subjects: Animals in Religion, Science, and Ethics, New York–Chichester–West Sussex: Columbia University Press 2006, s. 413-422.
Münzer F.: Roman Aristocratic Parties and Families, trad. T. Ridley, Baltimore–London: The Johns Hopkins University Press 1999.
Oakley S.P.: A Commentary on Livy. Books VI-X, t. 1-4, Oxford, New York: Oxford University Press 1999 (vol. 1), 1998 (vol. 2), 2005 (vol. 3), 20062 (vol. 4).
Popławski M.: Bellum Romanum. Sakralność wojny i prawa rzymskiego, Lublin: Wydawnictwo KUL 20112.
Richardson J.H.: The Fabii and the Gauls. Studies in historical thought and historiography in Republican Rome, Stuttgart: Franz Steiner Verlag 2012.
Rosenstein N., Aristocratic Values, w: N. Rosenstein, R. Morstein-Marx (ed.), A Companion to the Roman Republic, Malden–Oxford–Carlton: Blackwell Publishing 2006, s. 365-382
Rüpke J.: Communicating with the Gods, w: N. Rosenstein, R. Morstein-Marx (ed.), A Companion to the Roman Republic, Malden–Oxford–Carlton: Blackwell Publishing 2006, s. 215-235.
Skutsch O., Cornell T.J.: Book VI of Ennius’ Annals, „The Classical Quarterly” 37(1987), no 2, s. 512-516.
Smith C.J.: The Roman Clan. The Gens from Ancient Ideology to Modern Anthropology, Cambridge: Cambridge University Press 2006.
Smith R.E.: The Law of Libel at Rome, „The Classical Quarterly” 1(1951), no 3/4, s. 169-179.
Stawecka K.: Virtus jako ideał życiowy w piśmiennictwie przedcycerońskim, „Roczniki Humanistyczne” 16(1968), z. 3, s. 73-92.
Steele R.B.: Roman Personal Names, „The Classical Weekly” 11(1918), no 15, s. 113-118.
Thesaurus linguae Latinae, editus iussu et auctoritate consilii ab academiis societatibusque diversarum nationum electi, vol. 2, fasc. 4, Leipzig: Teubner 1988.
Thesaurus linguae Latinae, editus iussu et auctoritate consilii ab academiis societatibusque diversarum nationum electi, vol. 8, fasc. 11, Leipzig: Teubner 1991.
Walbank F.W., Astin A.E., Frederiksen M.W. et alii (eds.): The Cambidge Ancient History. Second Edition, vol. 7, part 2: The Rise of Rome to 220 B.C., Cambridge: Cambridge University Press 20065.
Versnel H.S.: Two Types of Roman Devotio, „Mnemosyne” 29(1976), no 4, s. 365-410.
Wheeler E.L.: Sapiens and Stratagems: The Neglected Meaning of a Cognomen, „Historia: Zeitschrift für Alte Geschichte” 37(1988), no 2, s. 166-195.
Wiseman T.P.: Roman Drama and Roman History, Exeter: University of Exeter Press 1998.
Copyright (c) 2015 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
