Akadyjski Epos o Gilgameszu i Odyseja
Abstrakt
Od kiedy w roku 1902 Peter Jensen wynotował podobieństwa między Odyseją i Eposem o Gilgameszu i opowiedział się za zależnością homeryckiego poematu od mezopotamskiego eposu, uczeni spierają się o naturę relacji między poematami. Niniejszy artykuł stawia sobie za cel wykazanie, że między Eposem o Gilgameszu a Odyseją istnieje nie tylko wiele epizodycznych podobieństw, ale że obiektywna narracja o powrocie Odyseusza na Itakę (Od. 5-13) jest powtórzeniem fabuły wyprawy Gilgamesza po nieśmiertelność (tabliczki IX-XI): epizod dotarcia Gilgamesza do góry Maszu i spotkania Siduri znajduje paralelę w przebywaniu Odyseusza na Ogygii u nimfy Kalipso. Przeprawa Gilgamesza do Dilmun przypomina przeprawę Odyseusza z Ogygii na Scherię. Dilmun i Utanapisztim odpowiadają w wielu elementach Scherii i Alkinoosowi. Wreszcie, istnieją analogie między powrotem Gilgamesza do Uruk a powrotem Odyseusza na Itakę. Wniosek o fabularnym podobieństwie między obiektywną narracją o powrocie Odyseusza a opowieścią o wyprawie Gilgamesza po nieśmiertelność może posłużyć jako argument dla zwolenników tezy o zależności jednego poematu od drugiego.
Bibliografia
Abusch T.: The Epic of Gilgamesh and the Homeric Epics, [w:] Mythology and Mythologies. Methodological Approaches to Intercultural Influences, R.M. Whiting (ed.), Melammu Symposia 2. Helsinki: The Neo-Assyrian Text Corpus Project 2001, s. 1-6.
Anderson W.S.: Calypso and Elysium, „The Classical Journal” 54(1958), s. 2-11.
Burgess J.S.: Gilgamesh and Odysseus in the otherworld, „Échos du monde classique” 18(1999), s. 171-210.
Burkert W.: The Orientalizing Revolution: Near Eastern Influence on Greek Culture in the Early Archaic Age, Cambridge, Mass.: Harvard University Press 1992.
Crane G.: Calypso: Backgrounds and Conventions of the Odyssey, Frankfurt: Athenäum 1988.
Dowden K.: West on the East: Martin West’s East Face of Helicon and Its Forerunners The East Face of Helicon: West Asiatic Elements in Greek Poetry and Myth by M.L. West, „The Journal of Hellenic Studies” 121(2001), s. 167-175.
Eliade M.: Sacrum i profanum, Warszawa: Wydawnictwo KR 1999.
George A.R.: The Babylonian Gilgamesh Epic. Introduction, Critical Edition and Cuneiform Texts (vol. I-II), Oxford–New York: Oxford Univeristy Press 2003.
Germain G.: Genèse de l’Odyssée. Le fantastique et le sacré, Paris: Presses Universitaires de France 1954.
Gresseth G.K.: The Gilgamesh Epic and Homer, „The Classical Journal” 70(1975), s. 1-18.
Haubold J.: Greece and Mesopotamia: Dialogues in Literature, New York: Cambridge University Press 2013.
Jensen P.: Das Gilgameš-Epos und Homer, „Zeitschrift für Assyriologie” 16(1902), s. 125-134.
Karahashi F., López-Ruiz C.: Love Rejected: Some Notes on the Mesopotamian “Epic of Gilgamesh” and the Greek Myth of “Hippolytus”, „Journal of Cuneiform Studies” 58(2006), s. 97-107.
Kirk G.S.: The Songs of Homer, Cambridge University Press 1962.
Kovacs M.G.: The Epic of Gilgamesh, Stanford Calif.: Stanford University Press 1989.
Lord A.B.: Gilgamesh and Other Epics, w: T. Abusch, J. Huehnergard, P. Steinkeller (eds.), Lingering Over Words: Studies in Ancient Near Eastern Literature in Honor of William L. Moran, “Harvard Semitic Studies” 37, Atlanta, Ga.: Scholars Press1990.
Louden B.: Homer’s Odyssey and the Near East, Cambridge: Cambridge University Press 2011.
Łyczkowska K.: Epos o Gilgameszu, Warszawa: Agade 2010.
Michaux G.: Gilgamesh and Homer. A comparative study of motif sets, distinctions and similarities, „Mathesis” 12(2003), s. 9-25.
Morris S.: Homer and the Near East, w: I. Morris, B. Powell (ed.), A New Companion to Homer, Leiden–New York: Brill 1997, s. 599-623.
Parandowski J.: Homer. Odyseja (tłum.), Warszawa: Prószyński i Sk-a 1998.
Stella L.A.: Il poema di Ulisse, Florence: La Nuova Italia 1955.
Ungnad A.: Gilgamesch-Epos und Odyssee (Kulturfragen, H. 4/5), Breslau: Selbstverlag 1923, w: K. Oberhuber (Hrsg.), Das Gilgamesch-Epos, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft 1977, s. 104-137.
Webster T.B.L.: From Mycenae to Homer, London: Methuen & Co 1958.
West M.L.: The East Face of Helicon: West Asiatic Elements in Greek Poetry and Myth, Oxford: Clarendon Press 1997.
West M.L.: “Odyssey” and “Argonautica”, „The Classical Quarterly” 55(2005), s. 39-64.
West M.L.: Gilgamesh, w: M. Finkelberg (ed.), The Homer Encyclopedia, vol.1, Chichester: Wiley-Blackwell 2011, s. 313-314.
Wirth H.: Homer und Babylon, Freiburg im Breisgau: Mo. Herder & Co. 1921.
von der Mühl P. (ed.): Homeri Odyssea, Stuttgart: Teubner 1984.
Copyright (c) 2015 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
