The Enlightenment Idea of Responsibility for Truth and Morality in Politics in the Polish Political Thought
Abstrakt
Oświeceniowa idea odpowiedzialności za prawdę i moralność w polityce w polskiej myśli politycznej
W XVIII wieku kategoria sumienia stała się jedną z podstawowych wartości kulturowych Europy. Przez to istotnym zaczęła być relacja pomiędzy polityką a wartościami moralnymi. Jednak wcześniejsza, nowożytna europejska teoria polityczna stała w opozycji do idei sprawowania rządów opierając się na sumieniu, dlatego przedoświeceniowe kategorie prawdy i moralności nie stanowiły znaczących wartości politycznych. W polskiej myśli politycznej II połowy XVIII wieku dominowało przeświadczenie, że nie można oddzielić polityki od moralności. Ale niechęć do wtrącania się władcy do spraw sumienia, wsparta na wartościach szlacheckiej wolności oraz równości, powodowała, że polscy autorzy tekstów z zakresu teorii politycznej nie czynili króla odpowiedzialnym za prawdę i moralność.
Bibliografia
Czardybon M.: Prawda i jej antonimy w „Powinnościach nauczyciela” Grzegorza Piramowicza, „Prace Filologiczne” 45 (2000), p. 91-99.
Arendt H.: Odpowiedzialność i władza sądzenia, Warszawa 2006.
Arendt H.: Prawda i polityka, in: idem, Między czasem minionym a przyszłym, Osiem ćwiczeń z myśli politycznej, Warszawa 1994, p. 267-308.
Ossowska M.: Myśl moralna oświecenia angielskiego, Warszawa 1966.
Łysiak A.: Między religią a moralnością. Zagadnienie aksjologii w poglądach Hugona Kołłątaja, „Słupskie Studia Historyczne” (2001), No. 9, p. 27-48.
Schwartzman M.: The Relevance of Locke’s Religious Arguments for Toleration, „Political Theory” 33 (2005), No. 5, p. 678-705.
Wielhorski M.: O przywróceniu dawnego rządu według pierwiastkowych Rzeczypospolitej ustaw, [Paryż] 1775.
Staszic S.: Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego, S. Czarnowski (ed.), Wrocław–Warszawa 2005.
Skrzetuski W.: Prawo polityczne narodu polskiego, vol. I, Warszawa 1782.
Pawlikowski J.: Myśli polityczne dla Polski, Warszawa 1789.
Naruszewicz A.: Historia narodu polskiego od początków chrześcijaństwa, vol. 4: Panowanie Piastów, Warszawa 1783.
Naruszewicz A.: Historia narodu polskiego od początków chrześcijaństwa, vol. 5: Panowanie Piastów, Warszawa 1784.
Wybicki J.: Myśli polityczne o wolności cywilnej, E. Rostworowski (ed.), Wrocław 1984.
Puszet de Puget J.: O uszczęśliwieniu narodu, vol. II: O religii, Warszawa 1789.
Popławski A.: Zbiór niektórych materii politycznych, Warszawa 1774.
Rzewuski A.W.: O formie rządu republikańskiego myśli, vol. 1, part 2, Warszawa 1790.
Bernacki W.: Myśl polityczna I Rzeczpospolitej, Kraków 2011.
[G. Taszycki], Projekt bezkrólewia wiecznego, b. m. [1790].
Rousseau J.J.: Uwagi o rządzie polskim, in: idem, Umowa społeczna. Uwagi o rządzie polskim. Listy o widowiskach, B. Baczko (ed.), Warszawa 1966, p. 179-302.
Hobbes T.: Lewiatan czyli Materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, Cz. Znamierowski (ed.), Warszawa 1954.
MacIntyre A.C.: Prawdomówność i kłamstwo: czego możemy nauczyć się od Kanta?, in: idem, Etyka i polityka, Warszawa 2009, p. 194-218.
Horkheimer M., Adorno T.: Dialektyka oświecenia, Warszawa 1994.
Nowicka-Włodarczyk E.: Etyka i polityka, in: E. Nowicka-Włodarczyk (ed.), Etyka i polityka, Kraków 1998, p. 9-17.
Copyright (c) 2015 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
