Wybrane typy gier słowotwórczych w tekstach Kabaretu Moralnego Niepokoju

Magdalena Jurczyńska

Magdalena Jurczyńska Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie

Słowa kluczowe: gra językowa; gra słowotwórcza; słowotwórstwo; komizm; Kabaret Moralnego Niepokoju

Abstrakt

Artykuł stanowi próbę ukazania słowotwórczych gier językowych w tekście kabaretowym. Analizie został poddany materiał wyekscerpowany ze skeczy Kabaretu Moralnego Niepokoju. Przedstawiono klasyfikację mechanizmów słowotwórczych, które mogą przyczyniać się do powstania efektu komicznego, przy czym skupiono się na omówieniu rzadziej podejmowanych w literaturze przedmiotu zjawisk, tzn.: grupowaniu i nagromadzeniu struktur reprezentujących ten sam model słowotwórczy lub leksemów tworzących rodzinę słowotwórczą, uwypukleniu struktury słowotwórczej, reinterpretacji etymologicznej, grach z wykorzystaniem skrótowców, metasłowotwórstwie. Pominięto opis neologizmów i kontaminacji. Przeprowadzona analiza pokazała, jak wieloma środkami słowotwórczymi dysponują twórcy kabaretu oraz jak różne funkcje mogą one pełnić. Służą one przede wszystkim osiągnięciu komizmu, ale także uzyskaniu efektów stylizacyjnych czy nadaniu tekstowi ekspresji

Bibliografia

Badyda E.: Słowotwórcze sposoby deprecjonowania przeciwnika politycznego na forach internetowych – na przykładzie nazwiska Tusk, w: Wokół słów i znaczeń IV. Słowotwórstwo a media, red. E. Badyda, J. Maćkiewicz i E. Rogowska-Cybulska, Gdańsk 2011, s. 157-166.

Buttler D.: O dowcipie słowotwórczym, „Poradnik Językowy” 3(1961), s. 112-132; tamże, 7(1961), s. 290-309.

Buttler D.: Polski dowcip językowy, Warszawa 2001.

Cienkowski W.: Teoria etymologii ludowej, Warszawa 1972.

Grochala B.: Komizm językowy w felietonach Antoniego Słonimskiego, Łódź 2006.

Grzegorczykowa R., Laskowski R., Wróbel H.: Gramatyka współczesnego języka polskiego, t. II, Warszawa 1998.

Guz B.: Język wchodzi w grę – o grach językowych na przykładzie sloganów reklamowych, nagłówków prasowych i tekstów graffiti, „Poradnik Językowy” 10(2001), s. 9-21.

Jędrzejko E.: Strategia tekstotwórcza a gry językowe w literackich nazwach własnych, w: Gry w języku, literaturze i kulturze, red. E. Jędrzejko i U. Żydek-Bednarczuk, Warszawa 1997, s. 65-76.

Jurczyńska M.: Gry językowe w tekstach kabaretowych (na przykładzie wybranych skeczy Kabaretu Moralnego Niepokoju i Kabaretu pod Wyrwigroszem), Warszawa 2011, mps pracy licencjackiej napisanej pod kierunkiem dr Anny Kozłowskiej, Archiwum Biblioteki Głównej UKSW.

Kallas K.: Funkcje zestawień wyrazów spokrewnionych słowotwórczo bądź etymologicznie we współczesnych polskich tekstach poetyckich, w: Słowotwórstwo i tekst, red. V. Maldjewa i Z. Rudnik-Karwatowa, Warszawa 2007, s. 36-45.

Kępa-Figura D.: Gry intertekstualne a nadawczo-odbiorcza wspólnota komunikacyjna, w: Intertekstualność we współczesnej komunikacji językowej, red. J. Mazur, A. Małyska, K, Sobstyl, Lublin 2010, s. 124-134.

Kowalewska-Dąbrowska J.: Rola perswazyjna słowotwórczych gier językowych w tekstach publicystycznych, w: Słowotwórstwo i tekst, red. V. Maldjewa i Z. Rudnik-Karwatowa, Warszawa 2007, s. 79-87.

Kozłowska A.: Sposoby wykorzystywania potencji semantycznej derywatów słowotwórczych w tekstach literackich Karola Wojtyły, „Roczniki Humanistyczne” 59(2011), z. 6, s. 153-167.

Krasowska A.: Od „Zielonego Balonika” do „Potem” – komizm językowy w artystycznym kabarecie literackim, Lublin 2009 [w druku; podczas pisania artykułu korzystałam z maszynopisu pracy doktorskiej napisanej pod kierunkiem prof. dra hab. Władysława Makarskiego].

Kudra B.: Kreatywność leksykalna w dyskursie politycznym polskiej prasy lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, Łódź 2001.

Skorupka S.: Elementy formalne humoru w języku, „Poradnik Językowy” 6(1949), s. 21-26.

Słowotwórstwo i tekst, red. V. Maldjewa i Z. Rudnik-Karwatowa, Warszawa 2007.

Szczerbowski T.: O grach językowych w tekstach polskiego i rosyjskiego kabaretu lat osiemdziesiątych, Kraków 1994.

Warchoł-Schlottman M.: O zabawach językowych ze skrótowcami, „Poradnik Językowy” 6(2005), s. 58-68.

Waszakowa K.: Derywaty słowotwórcze w tekście, „Bulletin de la Société Polonaise de Linguistique” 63(2007), s. 125-138.

Waszakowa K.: Neologizmy tekstowe w świetle ram interpretacyjnych, w: Tekst. Analizy i interpretacje, red. J. Bartmiński i B. Boniecka, Lublin 1988, s. 21-32.

Wokół słów i znaczeń II. Z problemów słowotwórstwa, red. J. Maćkiewicz i E. Rogowska-Cybulska, Gdańsk 2008.

Wokół słów i znaczeń IV. Słowotwórstwo a media, red. E. Badyda, J. Maćkiewicz i E. Rogowska-Cybulska, Gdańsk 2011.

Wróblewski K.: Dowcip słowotwórczy w tekstach Jeremiego Przybory, „Rozprawy Komisji Językowej WTN” 22(1996), s. 115-138.

Wróblewski K.: Formacje deminutywne jako źródło humoru językowego i dowcipu językowego w tekstach Jeremiego Przybory, w: Praktyka językowo-stylistyczna w tekstach artystycznych doby nowopolskiej, red. J. Brzeziński, Zielona Góra 1997, s. 153-168.