Holocaustgedenken als innerer Imperativ: Zu Gedächtnisorten – Auschwitz und Warschauer Ghetto-Ehrendenkmal – im Nachkriegswerk (1949) Stephan Hermlins

Abstrakt

Pamięć o Holokauście jako imperatyw: miejsca pamięci – Auschwitz i Pomnik Bohaterów Getta – w tekstach powojennych (1949) Stephana Hermlina

W literaturze NRD, dla której problematyka II wojny światowej była tematem centralnym, teksty poświęcone zagładzie Żydów są niemalże nieobecne. Powodem tej luki są względy polityczne: przywódcy NRD wykreowali „antyfaszystowski mit założycielski” państwa i ogłosili się „zwycięzcami historii”, ponadto prowadzili agresywną politykę antyizraelską. Teksty Stephana Hermlina, powstałe w 1949 r., czyli w roku utworzenia NRD, są jednym z niewielu przykładów mierzenia się z Holokaustem w literaturze tworzonej we Wschodnich Niemczech. Punkt wyjścia rozważań Hermlina stanowią odwiedzone przez niego w 1949 r. miejsca pamięci: Auschwitz i Pomnik Bohaterów Getta Warszawskiego. Pamięć o zamordowanych staje się w jego tekstach wartością nadrzędną.

Holocaustgedenken als innerer Imperativ: Zu Gedächtnisorten – Auschwitz und Warschauer Ghetto-Ehrendenkmal – im Nachkriegswerk (1949) Stephan Hermlins

In der DDR-Literatur, in der die Problematik des Zweiten Weltkriegs zentral blieb, sind Texte, die den Völkermord an den Juden thematisieren, kaum präsent. Der Hauptgrund für diese Lücke liegt in der durch die SED-Spitze proklamierten politischen Linie: Die DDR-Führung, die den „antifaschistischen Gründungsmythos“ kreierte, ernannte den sozialistischen Staat zum „Sieger der Geschichte“ und wollte somit keine Verantwortung für die Shoah übernehmen. Darüber hinaus führte das DDR-Regime eine aggressive antiisraelische Politik. Das Schaffen Stephan Hermlins aus dem Gründungsjahr der DDR (1949) ist eines der wenigen Beispiele für die Auseinandersetzung mit dem Holocaust in der DDR-Literatur. Zum Ausgangspunkt seiner Ausführungen werden die von ihm 1949 besuchten Erinnerungsorte: Auschwitz und Warschauer Ghetto-Ehrendenkmal. Das Gedenken der Ermordeten wird bei dem Autor zur absoluten Referenz.