Nowe źródła do prac Macieja Polejowskiego w Kolegiacie Sandomierskiej

Agata Dworzak

Agata Dworzak Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Słowa kluczowe: Maciej Polejowski; lwowska rzeźba rokokowa; Sandomierz; rocaille; rzeźba; mała architektura

Abstrakt

Prace lwowskiego rzeźbiarza Macieja Polejowskiego dla kolegiaty w Sandomierzu są stosunkowo dobrze znane dzięki badaniom Jerzego Kowalczyka. Jednak w świetle nowych materiałów archiwalnych, głównie rachunków i ksiąg fabrycznych, można uzupełnić wiedzę na temat funkcjonowania i składu warsztatu Polejowskiego oraz zakresu pracy. Jak się wydaje, w sprowadzeniu do Sandomierza lwowskiego mistrza oprócz abp. Sierakowskiego mógł mieć także udział ks. Jacek Kochański, który z ramienia kapituły nadzorował jego prace. Analiza materiałów archiwalnych i zabytków pozwoliła wyodrębnić prace autorskie Franza Mullera, prawdopodobnie członka warsztatu Polcjowskicgo, z prac lwowskiego mistrza. Istotną informacją jest także odnaleziona dyspozycja obrazów w nowych ołtarzach bocznych, która powstała już w 1768 roku. Tak więc nie jest prawdą jakoby zagadnienie ikonografii ołtarzy sandomierskich było wtórne. Oprócz zaproponowanych przez Kowalczyka wzorców dla struktur ołtarzy, można także wskazać inne ryciny F.X. Habermanna, którego sztychy miały wpływ na zastosowaną przez Polcjowskicgo ornamentykę. Choć tu możną także wskazać na projekty Georga Christopha Gótza. Nowe materiały pozwoliły ustalić pierwotną kolorystykę nastaw, a także określić zakres ingerencji zleceniodawcy (kapituły) w ogólne wytyczne kompozycyjne. Także tron wystawienia, który obecnie pełni funkcję podstawy pod krucyfiks, należy wiązać z warsztatem Polcjowskicgo, a anioły adorujące za własnoręczne dzieło mistrza.

Bibliografia

Betlej A., Polejowski Jan, Maciej, Piotr, [w:] Słownik Artystów Polskich, t. VII, Warszawa 2003, s. 373-380.

Biernat M., M. Kurzej, J.K. Ostrowski, Kościół p.w. Bożego Ciała i klasztor OO. Dominikanów, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrowski, cz. 1: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. X, Kraków 2013, s. 171-284.

Bostel F., Przyczynek do dziejów restauracji katedry lwowskiej w XVIII wieku, „Sprawozdania Komisji Historii Sztuki w Polsce” 7(1905), s. 597-614

Dutkiewicz J.E., Fabryka cerkwi Wniebowzięcia N.M.P. w Poczajowie, „Dawna Sztuka” 2(1935), s. 151-162.

Dworzak A., „Fabryka” kolegiaty sandomierskiej w latach siedemdziesiątych XVIII wieku. Kilka uwag o strukturze organizacyjnej, [w:] „Nowożytnicze Zeszyty Historyczne” 2013, z. 5: „Religia w epoce nowożytnej XVI-XVIII w. Polityka-Społeczeństwo-Kultura”, s. 8-23.

Dworzak A., „Nie może mi Wielebny Monaster zadać, aby robota niebyła doskonała”. Kilka uwag na temat sporu Macieja Polejowskiego z bazylianami poczajowskimi, „Biuletyn Historii Sztuki” 75(2012), s. 101-114.

Gębarowicz M., Prolegomena do dziejów lwowskiej rzeźby rokokowej, „Artium Quaestiones” 3(1986), s. 5-46.

Górski E., Kościół katedralny pod wezwaniem Narodzenia N.M. Panny w Sandomierzu, Sandomierz 1948.

Górski E., Przewodnik po Katedrze Sandomierskiej, Sandomierz 1935.

Hamm J., Barocke Altartabernakel in Süddeutschland, Petersburg 2010

Hornung Z., Majster Pinzel snycerz. Karta z dziejów lwowskiej rzeźby rokokowej, Wrocław 1976.

Hornung Z., Polejowski M., [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXVII, Warszawa 1983, s. 288-291.

Karpowicz M., Sztuka Polska XVIII w., Warszawa 1985.

Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. III, Województwo kieleckie, z. 11:, Powiat sandomierski, red. J. Łoziński, B. Wolff, Warszawa 1962.

Kowalczyk Jerzy, Dzieła Macieja Polejowskiego w Ziemi Sandomierskiej, „Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego” 6, 1970, s. 187-234.

Kowalczyk J., Prace rzeźbiarskie Macieja Polejowskiego w Sandomierskiem i na Lubelszczyźnie, „Sprawozdania Towarzystwa Naukowego w Toruniu” 2(1959), s. 123-127.

Kowalczyk J., Przemiany wystroju kolegiaty sandomierskiej w okresie rokoka, „Zeszyty Sandomierskie. Biuletyn Towarzystwa Naukowego Sandomierskiego” 9(2011), s. 50-59.

Krasny P., Lwowskie środowisko artystyczne wobec idei symbiozy sztuk w wystroju i wyposażeniu wnętrz sakralnych (1730-1780), „Rocznik Historii Sztuki” 30(2005), s. 147-189.

Lenartowicz Ś., Działalność rzeźbiarza lwowskiego Macieja Polejowskiego na terenie ziemi sandomierskiej. Przegląd problematyki, nowe atrybucje, maszynopis pracy magisterskiej napisanej w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie pod kier. prof. dra hab. Jana K. Ostrowskiego, 1993.

Makarewicz S., Bazylika katedralna w Sandomierzu. Przewodnik, Sandomierz 1976.

Ostrowski J.K., Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia NMP w Nawarii, [w:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej, red. J.K. Ostrow¬ski, cz. 1: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, t. I, Kraków 1993, s. 53-64.

Pawluczuk U., Archiwum Ławry Poczajowskiej w zbiorach Państwowego Okręgowego Archiwum w Tarnopolu [w:] Stan badań nad wielokulturowym dziedzictwem dawnej Rzeczypospolitej, t. II, red. W. Walczak, K. Łopatecki, Białystok 2010, s. 275 279.

Prokop K.R., „Fabrica ecclesiae”. Budowa i utrzymanie katolickich miejsc kultu w diecezji krakowskiej w czasach nowożytnych, Warszawa–Kraków 2011.

Prószyńska Z., Miller Mateusz (Maciej, Mathias), [w:] Słownik Artystów Polskich, t. V, Warszawa 1993, s. 561.

Przybyszewski B., Katalog kanoników Krakowskiej Kapituły Katedralnej w XVIII wieku, Kraków 2009.

Rewski Z., Polski stolarz dekorator z XVIII w. i jego klientela, „Biuletyn Historii Sztuki” 11, 1949, s. 313-324.

Sito J., R. Nestorow, Stolarz czy architekt? Przypadek Konrada Kotschenräuttera, [w:] Między Wrocławiem a Lwowem. Sztuka na Śląsku, w Małopolsce i na Rusi Koronnej w czasach nowożytnych, red. A. Betlej, K. Brzezina-Scheuerer, P. Oszczanowski, Wrocław 2011, s. 291-304.

Smulikowska E., Prospekty organowe w dawnej Polsce, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1989.

Stępień U., Rzeźby z katedry sandomierskiej w zbiorach muzeum diecezjalnego, [w:] Amicissima. Studia Magdalenae Piwocka oblata, Kraków 2010, s. 397-399.

Wiśniewski J., Dekanat Sandomierski, Radom 1915.

Wiśniewski J., Katalog prałatów i kanoników sandomierskich od 1186-1926 r. tudzież sesje kapituły sandomierskiej od 1581 do 1866 r., Radom 1928.

Zimałek M., Organizacja sandomierskiej kapituły kolegiackiej w latach 1581-1717, „Studia Sandomierskie” 2(1981), s. 339-365.