Bizantyjska teoria parafrazy a pierwotna wersja Progymnasmatów Teona

Angelika Modlińska-Piekarz

Angelika Modlińska-Piekarz Biblioteka Uniwersytecka KUL

Słowa kluczowe: teoria parafrazy, progymnasmata, Teon, Pseudo-Hermogenes, komentarze bizantyjskie, Georgius Choeroboscus, Jan z Sardes, Jan Doksapatres, Jan Diakon Logotheta, Grzegorz z Koryntu

Abstrakt

The theme of this report is limited to the Antiquity and to the Byzantine period. The paper discusses Byzantine treatises and commentaries to the Aphthonios’ (Προγυμνάσματα) and Pseudo-Hermogenes (Περὶ μεϑόδου δεινότητος). About a theory of paraphrase wrote the Byzantine grammarian, Georgius Choeroboscus, three commentators of Aphthonios’ Progymnasmata: John of Sardis, John Doxopatres, the anonymous and two commentators of 24th chapter of treatise Περὶ μεϑόδου δεινότητος, who are John the Deacon and Gregory of Corinth. These texts are known for scholars of Byzantine rhetoric, but here they will be anew interpreted and shown in the context of the ancient tradition with a particular consideration of the theories of Theon in his primary version of Progymnasmata, which consisted of the chapter about the paraphrase. This chapter survived only in the old, Armenian translation and because of it scholars didn’t consider the full Theon’s theory of paraphrase in their works. The present report attempts to respond to the research question, of how Medieval Greek commentators understood, adapted and developed the ancient rhetorical theory of paraphrase.

Bibliografia

Awianowicz B.: Progymnasmata w teorii i praktyce szkoły humanistycznej od końca XV do połowy XVIII wieku, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK 2008.

Awianowicz B.: Progymnasmata w rzymskiej teorii i praktyce retorycznej od pierwszych świadectw do „Institutio oratoria” Kwintyliana, w: Sapere aude. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi dr. hab. Marianowi Szarmachowi z okazji 65 rocznicy urodzin, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK 2004, s. 31-45.

Baldwin Ch. S.: Ancient Rhetoric and Poetic. Interpreted from Representative Works, New York 1924, Gloucester, Mass. 1959.

Brinkmann A.: Die Homer-Metaphrasen des Prokopios von Gaza, „Rheinisches Museum für Philologie” 63 (1908), s. 618-623.

Cichocka H.: Teoria retoryki bizantyńskiej, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego 1994.

Cichocka H.: Historia i funkcja retoryki w Bizancjum, w: Retoryka w XV wieku, red. M.Frankowska-Terlecka, Wrocław: Ossolineum 1988, s. 73-95.

Cichocka H.: Retoryka chrześcijańska a retoryka pogańska, w: Studia Classica et Byzantina Alexandro Krawczuk Oblata, Kraków: Instytut Historii Uniwersytetu Jagiellońskiego 1996, s.139-144.

Cichocka H., Lichański J.Z.: Zarys historii retoryki. Od początku do upadku cesarstwa bizantyjskiego, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego 1993 (wyd. 2 popr. – 1995).

Cichocka H.: Bizantyńska definicja retoryki a jej klasyczne wzorce, „Meander” 50 (1995), z.11-12, s. 535-548.

Curtius E.R.: Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, tłum. i oprac. A. Borowski, Kraków 1997.

Dickey E.: Ancient Greek Scholarship: A Guide To Finding, Reading und Understanding Scholia, Commentaries, Lexica and Grammatical Treatises, From Their Beginnings To The Byzantine Period, Oxford: Oxford University Press 2007.

Fulińska A.: Naśladowanie i twórczość. Renesansowe teorie, imitacji, emulacji i przekładu, Wrocław: Leopoldinum 2000.

Glöckner S.: Aus Sopatros Μεταποιήσεις, „Rheinisches Museum für Philologie” 65 (1910), s.504-515.

Gronewald M.: Ein Fragment aus Theon, Progymnasmata, „Zeitschrift für Papyrologie und Epigraphik” ( ZPE) 24 (1977), s. 23-24.

Heath M.: Theon and the History of the Progymnasmata, „Greek, Roman and Byzantine Studies” 43 (2002/2003), s. 129-160.

Henderson I.H.: Quintilian and the “Progymnasmata”, „Antike und Abendland” 37 (1991), s.82-99.

Hoppichler O.: De Theone, Hermogene, Aphthonioque progymnasmatum scriptoribus. Diss., Virceburgi 1884.

Kennedy G.A.: Greek Rhetoric under Christian Emperors, Princeton, N.J. 1983.

Kennedy G.A.: A New History of Classical Rhetoric, Princeton, N.J. 1994.

Modlińska-Piekarz A.: Votum Davidicum. Poetyckie parafrazy psalmów w języku łacińskim w XVI XVII wieku, Lublin: TN KUL 2009.

Modlińska-Piekarz A.: Retoryczna teoria parafrazy w starożytności i w epoce renesansu, w: Studia rhetorica. Materiały z konferencji naukowej Retoryka dawna Kraków, 16-17 marca 2009 roku, red. M. Choptiany, W. Ryczek, Kraków: Księgarnia Akademicka 2011, s. 145-162.

Reichel G.: Questiones progymnasmaticae, Diss. Lipsiae 1909.

Roberts M.: Biblical Epic and Rhetorical Paraphrase in late Antiquity, Liverpool 1985.

Schindel U.: La teoria dei “Progymnasmata” in Grecia e a Roma: un testo di Teone non identificato, „Prometheus. Rivista quadrimestrale di studi classici” 22 (1996), s. 193-210.

Schindel U.: Ein unidentifiziertes Rhetorik-Exzerpt: der lateinische Theon, Göttingen 1999.

Zimmermann L.: Zur Überlieferung und Redaction von Theons Progymnasmata, Collectanea Classica Toruniensia XIV, hrsg. W. Appel, R. Jacobi, Toruń 2003, s. 94-101.