Czy kobieta jest potworem? Płeć żeńska w De generatione animalium Arystotelesa

Abstrakt

Postawione w tytule pytanie jest skrótowym ujęciem kwestii miejsca kobiety – jak również, bardziej ogólnie, płci żeńskiej – w Arystotelesowskiej biologii rozrodu i rozwoju, przedstawionej w dziele O rodzeniu się zwierząt (De generatione animalium). Ożywioną dyskusję na ten temat wywołały w ostatnich dziesięcioleciach publikacje feministycznych badaczek myśli Arystotelesa, oskarżających filozofa o to, że w swoich pracach, nawet z zakresu biologii, nie kierował się obiektywną obserwacją faktów, lecz podporządkowywał swoje rozumowanie i wyciągane wnioski „męskiemu szowinizmowi” i typowej dla jego epoki mizogynii. W swoim artykule staram się wykazać, że choć Stagiryta bez wątpienia podzielał wiele poglądów typowych dla współczesnego mu społeczeństwa, jego opinie na temat płci żeńskiej pozostają przede wszystkim pod wpływem jego teorii filozoficznych. Osobniki żeńskie, które w swoich pismach biologicznych łączy z pojęciami materii i braku, nie są więc „potworami” – porażką celowości – lecz uosobieniem jednej zpierwszych zasad, których równowaga zapewnia trwanie widzialnego wszechświata; jako takie zaś są nie tylko koniecznym rezultatem działania przyczyny materialnej, ale również celowej.