O Brunona Schulza demitologizacji rzeczywistości

Abstrakt

Artykuł jest próbą analizy zmian zachodzących w obrębie konstytuowania się Schulzowskiej tożsamości narracyjnej. Zakłada się, że punktem zwrotnym dla Schulzowskiego mitu osobistego stały się przede wszystkim sukces Sklepów cynamonowych oraz wiele wydarzeń wżyciu prywatnym (zerwanie z narzeczoną, śmierć brata, kłopoty zdrowotne). Każdy z owych czynników na własny sposób zaczyna wpływać na kwestionowanie przez pisarza możliwości dalszego pisania, czyli interpretacji świata, wydobywania historii, „usensowniania” rzeczywistości. Sukces Sklepów cynamonowych staje się w nowych warunkach wyzwaniem, któremu trudno sprostać. Kończy się „genialna epoka”, epoka pisania „dla siebie”. Sprawa „Schulz” grozi odejściem w niepamięć. Przestrzeń narracji przeistacza się stopniowo w przestrzeń uporania się z alienacją, wykluczeniem, samotnością. W szczególny sposób owe motywy wyartykułowane zostały w opowiadaniach Dodo, Emeryt, Samotność. Jeżeli we wspomnianych opowiadaniach przezwyciężenie klęski życiowej jest czymś wręcz niemożliwym (Dodo) lub odbywa się dzięki „pasożytowaniu” na czyimś życiu (Emeryt), „pasożytowaniu na metaforach” (Samotność), to w Ojczyźnie ma miejsce przepisywanie mitu indywidualnego ab origine. Akt owego przepisywania pojmowany jest jako konsekwentne oddalanie się od podstawowych zasad Schulzowskiej hermeneutyki literackiej oraz filozofii literatury. Rzeczywistość, wyłaniająca się w rezultacie owego oddalania się, to rzeczywistość niezakorzeniona w doświadczeniu autentycznym, quasi-rzeczywistość „wartości negatywnych”, rzeczywistość katastrofy narracyjnej, sygnalizująca definitywną „śmierć Brunona Wielkiego”.