Lot z córkami - manierystyczny pejzaż Martena van Valckenborcha w zbiorach artystycznych Instytutu Historii Sztuki KUL
Abstrakt
The collection of ancient art at the John Paul II Catholic University of Lublin has some outstanding specimens of foreign painting, including the first-class painting by the Flemish artist Marten van Valckenborch (1534-1612), entitled Loth and his Daughters (fig. 1-3) has a special place there. Painted on three oak planks, originally butted, it came to the CUL in three parts. After painstaking restoration works conducted in 1998-1999 in the Workshop of Painting and Sculpture Conservation of the Archdiocesan Museum of Religious Art in Lublin by Krzysztof Kawiak, the warped planks were straightened out in stocks and merged again. The painting was cleaned by removing secondary re-paintings and thick layers of darkened varnish, which resulted in revealing the painter’s authentic signature: MARTEN VAN / VALCKENBORCH / DEN AVDEN / FECIT 160[9?] in its left-hand bottom corner.
The presented picture was painted after 1600, which is proven by the date placed in the signature; unfortunately, its last figure is illegible. It perfectly well became part of the final stage of Marten van Valckenborch’s work, called fantastic, that began around 1597. Intricately painted, dynamic mountain landscapes with religious scenes, as well as with blast-furnaces and blacksmith's shops, were the basic motifs in the works belonging to that period. Perhaps there would be nothing special in it, if not for the fact that up till then views of the mountains appeared only sporadically in Marten's painting. A change in artistic preferences of the author of our painting coincided with the death of his younger brother Lucas, in whose works this subject matter dominated for at least twenty years. Marten's style of the late period of his life has also distinct features of the work of his sons – Frederik (1566-1623) and Gillis (1570-1622), outstanding representatives of Netherlandish late Mannerism, who in the 1590s made a study trip to Italy, as well as of Tobias Verhaecht's (1561-1631) and Joos de Momper's (1564- painting.
The pretext to show a vast mountain landscape in our painting was the final episode of the history of Lot described in Genesis (Gen. 19), when his daughters, convinced that „there is not a man in the earth”, „that night […] got him drunk with wine” (Gen 19,33) in order to be able to have sex with him.
Among Marten van Valckenborch’s works River Valley with Iron Smelter from the Wichmann-Basner’s old collection in Sopot is the closest analogy to our painting; now it is kept at The Grohmann Museum Man at Work Collection at the Milwaukee School of Engineering (fig. 4). Especially a concurrence in composition and the use of similar chiaroscuro and color effects is clearly seen. Also a stone arcaded bridge is a common element in the two pictures. There are also blast-furnaces and blacksmith’s shops in our scene, albeit the artist put them in the background.
The few paintings representing the final, fantastic stage that have been preserved are in private collections today. This situation makes it necessary to restore the painting from Lublin to the position it deserves and to arouse interest in it in broad circles of researchers.
Bibliografia
Benesz H.: Przestrzeń, góry, las i to, „co zobaczył Mojżesz z góry Nebo”, czyli pejzaż flamandzki 1580-1610. Zespół krajobrazów z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, w: Pejzaż. Narodziny gatunku 1400-1600, (Materiały sesji naukowej 23-24.10.2003, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, „Sztuka i Kultura” V), Toruń 2004, s. 219-243.
Benesz H.: Malownicza przyroda. Malarstwo krajobrazowe, w: Malarstwo flamandzkie doby Rubensa, Van Dycka i Jordaensa 1608-1678, red. A. Ziemba, Warszawa 2007, s. 179-209.
Białostocki J., Skubiszewska М.: Malarstwo francuskie, niderlandzkie, włoskie do 1600. Katalog zbiorów, Muzeum Narodowe w Warszawie. Galeria Malarstwa Obcego, Warszawa 1979.
Der Blick in die Ferne. Landschaftsmalerei aus den Sammlungen des Fiirsten von und zu Liechtenstein 15. bis 19. Jahrhundert. Mit Leihgaben aus den Private Art Collections und der Sammlung Hohenbuchau, (kat. wyst. Lucerna, Kunstmuseum Luzern, 09.08-05.10.2008), oprac. J. Kraftner i in., Wien-Miinchen 2008.
Вotke K. D.: De dochters van Lot, w: K. D. Вotke, Т. Kootte, Bijbelse vrouwen in de kunst, (kat. wyst., Utrecht, Museum Catharijneconvent, 05.2006), Zwolle 2006, s. 32-35.
Вotke K. D., Kootte Т.: Bijbelse vrouwen in de kunst, (kat. wyst., Utrecht, Museum Catharijneconvent, 05.2006), Zwolle 2006.
Die flämische Landschaft 1520-1700, (kat. wyst., Essen, Kulturstiftung Ruhr Essen - Villa Hiigel, 23.08.-30.11.2003; Wiedeń, Kunsthistorisches Museum, 23.12.2003-12.04.2004), oprac. zbiorowe, Lingen 2003.
Historie rozmaicie opowiedziane. Niderlandzkie malarstwo rodzajowe XVII wieku ze zbiorów Muzeów Narodowych we Wrocławiu, Poznaniu i Szczecinie oraz Muzeum Sztuki w Łodzi, (kat. wyst., Szczecin, Muzeum Narodowe, 29.08-02.11.2008), red. A. Kolbiarz, B. Lejman, R. Makała, Szczecin 2008.
Kauffmann С. М., Lot, w: Lexikon der christlichen Ikonographie, t. III, red. E. Kirsch- baum, Rom-Freiburg-Basel-Wien 1971, szp. 107-112.
Kolbiarz A.: Geneza i specyfika kompozycji obrazu w niderlandzkim malarstwie rodzajowym XVII wieku, w: Historie rozmaicie opowiedziane. Niderlandzkie malarstwo rodzajowe XVII wieku ze zbiorów Muzeów Narodowych we Wrocławiu, Poznaniu i Szczecinie oraz Muzeum Sztuki w Łodzi, (kat. wyst., Szczecin, Muzeum Narodowe, 29.08-02.11. 2008), red. A. Kolbiarz, B. Lejman, R. Makała, Szczecin 2008, s. 33-47.
Kotkova O.: The National Gallery in Prague. Netherlandish Painting 1480-1600. Illustrated Summary Catalogue 1/1, Prague 1999.
Kramiszewska A.: Ocalone zabytki Muzeum Uniwersyteckiego KUL, „Przegląd Uniwersytecki” 1999, nr 4(60), s. 20 i 28.
Lammertse F.: Joachim Patinir. Landscape with the Destruction of Sodom and Gomorrah, c. 1521, w: Patinir. Essays and Critical Catalogue, (kat. wyst., Madryt, Museo Nacional del Prado, 2007), red. A. Vergara, Madrid 2007, s. 164-169, nr kat. 2.
Lowenthal A. W.: Lot and His Daughters as Morał Dilemma, w: Age of Rembrandt in Seventeenth-Century Dutch Painting, Pennsylvania State University 1988, s. 12-27.
Malarstwo niderlandzkie w zbiorach polskich 1450-1550. Katalog oprac. J. Białostocki, (kat. wyst., Warszawa, Muzeum Narodowe, 05.1960), Warszawa 1960.
Mаrtens М. P. J.: Joachim Patinir: „The Good Landscape Painter” in Written Sources, w: Patinir. Essays and Critical Catalogue, (kat. wyst., Madryt, Museo Nacional del Prado, 2007), red. A. Vergara, Madrid 2007, s. 47-59.
Museum of Ancient Art. A Selection of Works, red. H. Bussers, Royal Museums of Fine Arts of Belgium, Brussels 2007.
Neidhardt U.: Phantastische Landschaften, w: Die flämische Landschaft 1520-1700, (kat. wyst., Essen, Kulturstiftung Ruhr Essen- Villa Hiigel, 23.08.-30.11.2003; Wiedeń, Kunsthistorisches Museum, 23.12.2003-12.04.2004), oprac. zbiorowe, Lingen 2003, s. 304-309.
AVO [A. van Oosterwijk], Joachim Patinir. Landschaft mit Sodom und Gomorra um 1521, w: Van Eyck bis Diirer. Altniederlandische Meister & die Malerei in Mitteleuropa 1430-1530, (kat wyst, Brugia, Groeningemuseum, 29.10.2010-30.01.2011), red. T.-H. Borchert, Tielt 2010, s. 199, nr kat. 63.
NMO [N. M. Orenstein], Joannes and Lucas van Doetecum after Pieter Bruegel the Elder. Magdalena Poenitens (Penitent Magdalenę), ca. 1555-56, w: Pieter Bruegel the Elder. Drawings and Prints, (kat. wyst., Rotterdam Museum Boijmans van Beuningen, 24.05.- 24.08.2001, New York, The Metropolitan Museum of Art, 25.09.-02.12.2001), red. N. M. Orenstein, New Haven-London 2001, s. 126-127, nr kat. 26.
NMO [N. M. Orenstein], Pieter Bruegel the Elder. Joannes and Lucas van Doetecum (act. 1554 - d. 1605; act. 1554 - d. before 1578) after Pieter Bruegel the Elder. The Large Landscapes, ca. 1555-56, w: Pieter Bruegel the Elder. Drawings and Prints, (kat. wyst., Rotterdam Museum Boijmans van Beuningen, 24.05.-24.08.2001, New York, The Metropo¬litan Museum of Art, 25.09.-02.12.2001), red. N. M. Orenstein, New Haven-London 2001, s. 120-121.
Patinir. Essays and Critical Catalogue, (kat. wyst., Madryt, Museo Nacional del Prado, 2007), red. A. Vergara, Madrid 2007.
Sachs H., Badstubner E., Neumann H.: Christliche Ikonographie in Stichworten, Leipzig 1980.
Valkenburg Jhr. С. С. van, Het vlaamse schildersgeslacht Van Valckenborch, „Oud Holland” 86(1971), nr 1-4, s. 43-46.
Wieczorek U.: Fels- und Gebirgslandschaften, w: Die flämische Landschaft 1520-1700, (kat. wyst., Essen, Kulturstiftung Ruhr Essen - Villa Hügel, 23.08.-30.11.2003; Wiedeń, Kunsthistorisches Museum, 23.12.2003-12.04.2004), oprac. zbiorowe, Lingen 2003, s. 118-123.
Wied A.: Lucas und Marten van Valckenborch (1535-1597 und 1534-1612). Das Gesamtwerk mit kritischem (Euvrekatalog, Freren 1990.
Wied A.: Die Anfange, w: Die flämische Landschaft 1520-1700, (kat. wyst., Essen, Kulturstiftung Ruhr Essen - Villa Hügel, 23.08.-30.11.2003; Wiedeń, Kunsthistorisches Museum, 23.12.2003-12.04.2004), oprac. zbiorowe, Lingen 2003, s. 38-45.
Wied A.: Herri met de Bies (um 1500/1510-nach 1550). Landschaft mit Bergwerk, um 1555, w: Die flämische Landschaft, 1520-1700, (kat. wyst., Essen, Kulturstiftung Ruhr Essen - Villa HUgel, 23.08.-30.11.2003; Wiedeń, Kunsthistorisches Museum, 23.12.2003- 12.04.2004), oprac. zbiorowe, Lingen 2003, s. 62, il. na s. 63, nr kat. 9.
Wied A.: Lucas van Valckenborch d. Ä. (um 1535-1597). Gebirgige Landschaft mit Wasserfall und Muhle, 1595, w: Die flämische Landschaft, 1520-1700, (kat. wyst., Essen, Kulturstiftung Ruhr Essen - Villa Hügel, 23.08.-30.11.2003; Wiedeń, Kunsthistorisches Museum, 23.12.2003-12.04.2004), oprac. zbiorowe, Lingen 2003, s. 128, nr kat. 41.
Wied A.: Die niederlandische Landschaft um Pieter Bruegel d. Ä., w: (kat. wyst., Essen, Kulturstiftung Ruhr Essen -Villa Hügel, 23.08.-30.11.2003; Wiedeń, Kunsthistorisches Museum, 23.12.2003-12.04.2004), oprac. zbiorowe, Lingen 2003, 96-101.
Wied A.: Pieter Bruegel d. Ä. - Druckgraphik, w: Die flämische Landschaft 1520-1700, (kat. wyst., Essen, Kulturstiftung Ruhr Essen - Villa Hügel, 23.08.-30.11.2003; Wiedeń, Kunsthistorisches Museum, 23.12.2003-12.04.2004), oprac. zbiorowe, Lingen 2003, s. 118-123.
Copyright (c) 2013 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.