Szlachcic jako pobożny chrześcijanin w XVII-wiecznych katolickich drukowanych kazaniach pogrzebowych
Abstrakt
The subject of the article is religiousness of the Polish nobleman in the light of the published 17th century funeral sermons. In the ideal model created by sermons this religiousness had a few aspects. The first one was offering testimony to the truth of the Catholic religion, which was connected with an inevitable attack against Protestants, especially in the first half of the 17th century. Next, the role of the ethos of the Christian knight was emphasized. Funeral preachers attached great significance, probably also under the influence of the families of the deceased, to offerings to the Church as well as to alms for the faithful. These were reasonable in the process of building the position of the nobleman's family in the local community and in the Republic. The published funeral sermons devoted relatively little space to private religiousness, in this respect focusing on the preparation for good death, according to the principles that had been worked out in the 15th century, and made popular again in the post-Trent epoch. The texts of the sermons were both occasional religious works and a medium that had an impact on the public opinion.
Bibliografia
Ariès Ph.: Człowiek i śmierć, przeł. E. Bąkowska, Warszawa 1992. Augustyniak U.: Informacja i propaganda w Polsce za Zygmunta III, Warszawa 1981.
Baczewski S.: Obraz śmierci w XVII-wiecznych polskich kazaniach pogrzebowych, „Roczniki Humanistyczne” 50 (2002), z. 1, s. 201-229.
Baczewski S.: Szlachectwo. Studium z dziejów idei w piśmiennictwie polskim (druga połowa XVI wieku - XVII wiek), Lublin 2009, szczególnie część II i III.
Barycz H.: Nowodworski Bartłomiej, w: Polski słownik biograficzny, t. XXIII, Kraków-Wrocław-Warszawa 1978, s. 357-359.
Castan N.: Sfera publiczna a życie osobiste, w: Historia życia prywatnego: od renesansu do oświecenia, t. III, red. R. Chartier, Warszawa 1999, s. 452-456.
Chrościcki J.: Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa 1974.
Domański H.: Prestiż, Warszawa 1999.
Drob J. A.: Model człowieka XVII wieku w kazaniach Bernarda Gutowskiego, „Roczniki Humanistyczne” 39 (1981), z. 2, s. 76-140.
Drob J. A.: Trzy zegary. Obrazy czasu i przestrzeni w polskich kazaniach barokowych. Lublin 1998.
Górski K.: Od religijności do mistyki. Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986.
Herman S.: Wojna i żołnierz w okresie kontrreformacji (do roku 1648): szkice z dziejów literatury polskiej i obcej, Zielona Góra 1983.
Künstler-Langner D.: Idea vanitas, jej tradycje i toposy w poezji polskiego baroku, Toruń 1993.
Lenart M.: Miles pius et iustus. Żołnierz chrześcijański katolickiej wiary w kulturze i piśmiennictwie dawnej Rzeczypospolitej (XVI-XVIII w.). Warszawa 2009.
Litak S.: Od reformacji do oświecenia. Kościół katolicki w Polsce nowożytnej, Lublin 1997, s. 109-113.
Mrowcewicz K.: Sarmata Christi. Kształtowanie się ideologii sarmackiej na przełomie renesansu i baroku na przykładzie twórczości Mikołaja Sępa Szarzyńskiego, w: Vir vere humanus czyli o przymiotach człowiekowi prawdziwie swą naturę pielęgnującemu i dobru całej społeczności ludzkiej służącemu przysługujących, oprac. M. Lipińska, Warszawa 2007.
Obirek S.: Wizja państwa w nauczaniu jezuitów polskich w latach 1564-1668, Kraków 1995.
Rok B.: Człowiek wobec śmierci w kulturze staropolskiej, „Acta Universitatis Wratislaviensis”, Historia CXIX, Wrocław 1995.
Ryszkiewicz A.: Niektóre przejawy pychy szlacheckiej w dziełach sztuki, w: Tradycje szlacheckie w kulturze polskiej, red. Z. Stefanowska, Warszawa 1976.
Tazbir J.: Polonizacja potrydenckiego katolicyzmu, w: Rzeczpospolita i świat. Studia z dziejów kultury XVII wieku, Wrocław 1971, s. 104.
Tazbir J.: Sarmacka futurologia, w: Świat panów Pasków, eseje i studia. Łódź 1986, s. 121-122.
Tazbir J.: Stosunek do obcych w dobie baroku, w: Szlaki kultury polskiej, Warszawa 1986, s. 186-202.
Copyright (c) 2013 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
