Językowe sposoby opisu brzydkiego mężczyzny w literaturze baroku

Urszula Ciszewska-Psujek

Urszula Ciszewska-Psujek Szkoła Języka i Kultury Polskiej KUL

Słowa kluczowe: brzydota; brzydki; mężczyzna; barok; Wacław Potocki

Abstrakt

The present article is an attempt to characterize linguistic ways of theme descriptions, and expressions of ugly man in the literature of the Polish Baroque. Delineation of methods of linguistic verbalization his physical form of ugliness, activities and behavior of states includes about several dozen selected texts of seventeenth-century writers: Wespazjan Kochowski, Jan Andrzej Morsztyn, Krzysztof Opaliński, Wacław Potocki, Stanisław Samuel Szemiot, and others. Pejorative description of ugly man contains inadvisable features and their intensity or defects. Situational facetiousness shows physical eyesore, and negative characteristics or attitudes enumerations presents psycho-moral shortage. Old man is branded notably when he marries younger woman. Comparative analysis of baroque colloquial and poetic texts contains lexical, semantic, syntactic classification of the ways of language descriptions of ugly man.

Bibliografia

Antologia literatury sowiźrzalskiej XVI i XVII wieku, oprac. S. Grzeszczuk, Warszawa 1966.

Arystoteles: Poetyka, tłum. H. Podbielski, Wrocław 1983.

Balcerzan E.: Metafora a interpretacja, w: Metafora, „Teksty” 1980, z. 6, s. 37-59.

Białoskórska M.: Mickiewiczowskie peryfrazy, Szczecin 2002.

Dąbrowska A.: Eufemizmy współczesnego języka polskiego, Wrocław 1993.

Dobrzyńska T.: Metafora a dewiacja, w: Metafora, „Teksty” 1980, z. 6, s. 145-158.

Eco E..: Historia brzydoty, tłum. zbiorowe, Poznań 2007.

Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, red. K. Polański, Wrocław 1993.

Głowiński M.: Peryfrazy współczesne, „Teksty” 1972, z. 3, s. 53-55.

Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa 1984.

Grabias S.: O ekspresywności języka: ekspresja a słowotwórstwo, Lublin 1981.

Grzeszczuk S.: Błazeńskie zwierciadło. Rzecz o humorystyce sowizdrzalskiej XVI i XVII wieku, Kraków 1994.

Kochowski W.: Pisma wierszem i prozą, wyd. K. J. Turkowski, Kraków 1859.

Kochowski W.: Utwory poetyckie, wybór i oprac. M. Eustachiewicz, Wrocław 1991.

Książek-Bryłowa W.: Językowy obraz osób płci żeńskiej we fraszkach Wacława Potockiego, w: Świt i zmierzch baroku, red. M. Hanusiewicz, J. Dąbkowska, A. Karpiński, Lublin 2002, s. 357-379.

Książek-Bryłowa W.: Kobiety piękne i brzydkie w twórczości Wacława Potockiego, w: Piękno materialne. Piękno duchowe, red. A. Tomecka-Mirek, Łódź 2004, s. 281-290.

Książek-Bryłowa W.: Kobieta w wybranych dziełach Wacława Potockiego, w: Kobieta w literaturze i kulturze, red. D. Mazurek, Lublin 2004, s. 7-56.

Książek-Bryłowa W.: Wacław Potocki i jego „Ogród, ale nieplewiony”, Lublin 2009.

Książek-Bryłowa W.: Żywot nieszlachetny szpeci – pojęcie doskonałości i niedoskonałości we fraszkach Wacława Potockiego, w: O doskonałości, cz. 2, red. A. Maliszewska, Łódź 2002, s. 183-194.

Kulawik A.: Poetyka. Wstęp do teorii dzieła literackiego, Warszawa 1990.

Lubaś W.: Polskie gadanie: podstawowe cechy i funkcje potocznej odmiany polszczyzny, Opole 2003.

Morsztyn J. A.: Utwory zebrane, oprac. L. Kukulski, Warszawa 1971.

Okopień-Sławińska A.: Metafora bez granic, w: Metafora, „Teksty” 1980, z. 6, s. 3-35.

Opaliński K.: Satyry, oprac. L. Eustachiewicz, Wrocław 1953.

Ostaszewska D.: Postać w literaturze: wizerunek staropolski: obrazy – konwencje – stereotypy, Katowice 2001.

Ostaszewska D.: Składnia, w: Polszczyzna w XVII wieku. Stan i przeobrażenia, red. D. Ostaszewska, Katowice 2002, s. 181-278.

Polska fraszka mieszczańska. Minucje sowiźrzalskie, oprac. K. Badecki, Kraków 1948.

Porębski M.: Czy metaforę można zobaczyć?, w: Metafora, „Teksty” 1980, z. 6, s. 61-78.

Potocki W.: Dzieła, t. I-III, oprac. L. Kukulski, wstęp B. Otwinowska, Warszawa 1987.

Rejter A.: Leksyka ekspresywna w historii języka polskiego: kulturowo-komunikacyjne konteksty potoczności, Katowice 2006.

Sawicka-Jurek J.: Starość w poezji Wespazjana Kochowskiego, w: Dojrzewanie do pełni życia. Starość w literaturze polskiej i obcej. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej z okazji 50-lecia pracy naukowej prof. dr hab. Eugenii Łoch, red. S. Kruk, E. Flis-Czerniak, Lublin 2006, s. 99-108.

Skubalanka T.: O stylu poetyckim i innych stylach języka: studia i szkice teoretyczne, Lublin 1995.

Smółkowa T.: Nominacja językowa: na materiale nazw rzeczownikowych, Wrocław 1989.

Słownik literatury staropolskiej, red. T. Michałowska, Wrocław 1990.

Słownik polszczyzny XVI wieku, red. M. R. Mayenowa, t. XXVI, Warszawa 1998.

Słownik terminów literackich, red. J. Sławiński, Wrocław 2002.

Szemiot S. S.: Sumariusz wierszów, oprac. M. Korolko, Wrocław 1981.

Studia o metaforze. 1, red. T. Sarnowska-Temriusz, Wrocław 1980.

Studia o metaforze. 2, red. M. Głowiński, A. Okopień-Sławińska, Wrocław 1983.

Studia o metaforze, I, „Pamiętnik Literacki” 1971, z. 3, s. 193-271.

Studia o metaforze, II, „Pamiętnik Literacki” 1971, z. 4, s. 221-228.

Studia o metaforze, III, „Pamiętnik Literacki” 1983, z. 2, 225-348.

Wilkoń A.: Style języka artystycznego w Polsce. Język i style literatury barokowej, Kraków 2002.

Wiśniewska H.: Świat płci żeńskiej baroku zaklęty w słowach, Lublin 2003.

Wiśniewska H.: Uciechy miłości i wojowanie w wierszach Jana Andrzeja Morsztyna (1621-1693), Lublin 2010.