Ambony łodziowe w Polsce. Studium ikonograficzno-ikonologiczne

Katarzyna Kawa

Katarzyna Kawa

Słowa kluczowe: ambony w kształcie łodzi; okręt−Kościół; symbole biblijne

Abstrakt

Boat-shaped pulpits were created in the eighteenth and nineteenth century and they are one of the recent implementations of the Ship of Church theme in art. Boat-shaped pulpits occur in Germany, Austria, Hungary, Slovakia and in Poland, where there are most examples of such objects. The present article's aim is to characterize the pulpit in the shape of a boat on the basis of iconographical and iconological analysis, to explain the main ideas and content that accompanied their creators and designers. In earlier literature exhaustive interpretation of the boat-shaped pulpit did not appear. The author has attempted a comprehensive view of their symbolism. It was found that the concept of the first Polish boat-shaped pulpit refers to a passage from the Gospel according to Saint Luke, which speaks of Christ's teaching from the boat (Luke 5:3). So the preacher preaching from the pulpit symbolizes Christ's teaching, but also the teaching of whole Church. Boat-shaped pulpits also symbolize the Church, which fishes out with the net of the Word of God, the souls of men from dangerous depths of the sea. The symbolism of the pulpits also stressed the primacy of the papacy.

Bibliografia

Bieńkowski T., Antyk w literaturze i kulturze staropolskiej (1450-1750). Główne problemy i kierunki recepcji, Wrocław 1976.

Biernacka M., Ikonografia publicznej działalności Chrystusa w polskiej sztuce nowożytnej, Warszawa 2003.

Bochnak A., Ze studiów nad rzeźbą lwowską epoki rokoka, Kraków 1931.

Fostner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, tłum. W. Zakrzewska, P.Pachciarek, R.Turzyński, Warszawa 1990.

Gieysztor - Miłobędzka E., Ze studiów nad wnętrzem kościelnym. Program, funkcja – wybrane zagadnienia zgenezy i wkład reformy trydenckiej, „Studia Theologica Varsaviensia” 25(1987), nr 1, s.41.

Hołodok S.: Eucharystia pokarmem dającym życie wieczne, Serwis Internetowy Opoka: http://www.opoka.org.pl/biblioteka/M/MR/ eu_pokarmem.html [dostęp: 29.05.2011].

Jankiewicz - Brzostowska M., Timor maris. Lęk człowieka przed żywiołem wodnym wgotyckim malarstwie polskim, Gdańsk 2005.

Karpowicz M., Łódź na filarze, w: Piękne nieznajome: warszawskie zabytki XVII iXVIII wieku, Warszawa 1986, s. 274-286.

Kobielus S., Bestiarium chrześcijańskie. Zwierzęta w symbolice i interpretacji. Starożytność i średniowiecze, Warszawa 2002.

Kotarski E., Sarmaci i morze. Marynistyczne początki w literaturze polskiej XVI i XVII wieku, Warszawa 1995.

Kottmeier I., Schiffskanzeln in südlichen Barockkirchen des 18. Jahrhunderts, w: „Vom Einbaum zum Dampfschiff”, 7(1988), Schiffskanzeln in Barockkirchen, s.29-44.

Kraszewski J.I., Ikonotheka: zbiór notat o sztuce i artystach w Polsce, Wilno 1858.

Kułagin A. N., Ambony rokokowe w kościołach Białorusi, „Biuletyn Historii Sztuki”, 50(1988), s. 120-128.

Lurker M., Słownik obrazów i symboli biblijnych, Poznań 1989.

Maciuszko J., Symbole w religijności polskiej doby baroku i kontrreformacji, Warszawa 1986.

Mańkowski T., Lwowska rzeźba rokokowa, Lwów 1937.

Mayer H., Deutsche Barockkanzeln, Strassburg 1932, s. 122-123.

Möbius F., Navis Ecclesiae. Sinnschichten des zeitgenössischen Sprachgebrauchs, „Marburger Jahrbuch für Kunstwissenschaft” 22(1989), s.15-22.

Nadolski B., Ambona. Historia, znaczenie, symbolika, Kraków 2008.

Obirek S., Wizja kościoła i państwa w kazaniach ks. Piotra Skargi SJ, Kraków 1994.

Ostrowska D., Ambony łodziowe na Śląsku, w: Rokoko. Studia nad sztuką pierwszej połowy XVIII wieku, Warszawa 1970, s. 247-250.

Panuś K., Zarys historii kaznodziejstwa w Kościele Katolickim, cz. 2: Kaznodziejstwo wPolsce od średniowiecza do baroku, Kraków 2000.

PurcStępniak B., Woda śmierci – woda życia. Moc i potęga wody wmalarstwie europejskim od XV do XVII wieku, w: Obraz i żywioły. Materiały z konferencji „Obraz iŻywioły” KUL Jana Pawła II, 11-12 października 2006, red. M. U. Mazurczak, M.Żak, Lublin 2007, s.353-373.

Rahner H., Greek Myths and Christian Mystery, tłum. B. Battershaw, New York 1971.

Rahner H., Symbole der Kirche. Die Ekklesiologie der Väter, Salzburg 1964.

Riesenhuber M., Die kirchliche Barockkunst in Österreich, Linz 1924.

Ryken L., Wilhoit J. C., Longman III T., Słownik symboliki biblijnej. Obrazy, symbole, motywy, metafory, figury stylistyczne i gatunki literackie w Piśmie Świętym, tłum. Z.Kościuk, Warszawa 2003.

Samek J., Ambony naves et naviculae w Polsce, w: Rokoko. Studia nad sztuką pierwszej połowy XVIII wieku, Warszawa 1970, s. 219-246.

Samek J., Res imagines. Ze studiów nad polskim rzemiosłem artystycznym czasów nowożytnych, lata 1600-1800, „Rocznik Historii Sztuki” 8(1970), s. 224-230.

Strobl A., Die Naturkanzeln des 18. Jahrhunderts, „Alte und Neue Kunst. Wiener Kunstwissenschaftliche Blätter” 4(1955), s. 38-52.

Walczak R., Symbolika i wystrój świątyni chrześcijańskiej, Poznań 2005.

Zapolska E., Cnoty teologalne i kardynalne, Kraków 2000.