Paweł Walenty Wiązkowicz vel Więckiewicz, rzeźbiarz śląski w Małopolsce oraz w ziemi sieradzkiej i wieluńskiej w 2. ćw. XVIII w. Przyczynek do migracji artystów między Śląskiem a Rzeczpospolitą
Abstrakt
Paweł Walenty Wiązkowicz vel Więckiewicz, most probably coming from Silesia, a sculptor using wood and stone in his work, in the years 1733-1747 lived in Nowa Częstochowa, the Pauline Order's private town, outside the famous monastery-sanctuary of the Picture of the Black Madonna of Częstochowa in Jasna Góra, and then in the nearby town of Żarki that was the center of the estate belonging to the magnate Męciński family. It was a period of extraordinarily intensive work in his professional activity that is still not well enough researched. Employing Wiązkowicz in Jasna Góra in 1733 precisely coincided with the departure of a group of outstanding artists and craftsmen headed by Johann Adam Karinger, that had been brought from Wroclaw and consisted of Johann Albrecht Siegwitz, Franz Joseph Mangoldt, Johann Anton Schatzel and Ignaz Albrecht Provisore; in 1725 they were entrusted with the task of changing the interior of the conventual church into a Baroque one by the Pauline Provincial Father Konstanty Moszyński.
Under these circumstances the artistic choice of the sculptor as the continuator of the mentioned work, that was made by the successor of Father Moszyński, Father Anastazy Kiedrzyński who was elected for two terms in May 1728, seems utterly understandable. Wiązkowicz, representing the most topical current of the Wroclaw sculpture, referring to the Prague and Silesian work by the famous sculptors Mathias Wenzel Jäckel and Ferdinand Maximilián Brokof, who copied Johann Georg Urbansky’s and Siegwitz’s best figurative patterns, was rightly considered the best candidate, who working in cheaper, wooden material, was able to reach a similarly high level in making further elements of the furniture for the pilgrimage church in Jasna Góra that would be formally and stylistically close to what had been already done. Between 1733 and 1747 Wiązkowicz built for the order altogether fourteen retables and one pulpit in as many as seven convents and prepositural churches: in Jasna Góra as well as in Wieluń, Żarki, Czestochowa, Pińczów and Leśniów.
The fame that he was able to attain owing to these prestigious works allowed him to take a number of profitable orders entrusted to him by the most important employers from the area of north-west Małopolska and the Sieradz District. In the 1730s and 1740s Wiązkowicz became the most important artist creating small architecture and sacred sculpture at the Małopolska – Upper Silesian borderland. His undeniable aesthetic erudition and his ability to compile and contaminate so different patterns allows recognizing this sculptor as an exceptional artistic personality.
Bibliografia
Bania Zbigniew, Latyfundium „katolickie” w Małopolsce i na Śląsku, czyli o mecenacie Gaszyńskich, Oppersdorffów i Zebrzydowskich, w: Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej wokresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku. Materiały sesji SHS, Warszawa, październik 1997, red. A.J.Baranowski, Warszawa 1998, s.95-104.
Blažíček Oldřich J., Sochařství baroku v Čechách, Praha 1958.
Blažíček Oldřich J., Barokní sochařtví 17. století v Čechách, w: Dějiny českěho výtvarněho umění, t. II/I, Od počátků renesance do závěru baroka, red. J. Dvorský, Praha 1989, s.293-314.
Bochnak Adam, Rzeźby z XVIII wieku w Kielcach, Jędrzejowie i Zielonkach, „Prace Komisji Historii Sztuki” 5(1930), nr 1, s.XLV-L.
Borek Henryk, Szumska Urszula, Nazwiska mieszkańców Bytomia od końca XVI wieku do roku 1740. Studium nazewnicze i społeczno-narodowościowe, Warszawa−Wrocław 1976.
Broniewski Tadeusz, Trzebnica, w: Śląsk w zabytkach sztuki, red. T. Broniewski, M.Zlat, Wrocław 1959.
Brzezina Katarzyna, Dekoracja rzeźbiarska Jana Jerzego Lehnera w kościele paulinów na Skałce w Krakowie, SCM 17 (1997), s.625-633.
Brzezina Katarzyna, Na skrzyżowaniu dróg artystycznych, czyli o osiemnastowiecznym wyposażeniu rzeźbiarskim kościołów Opatowa, w: Barok i barokizacja. Materiały sesji Oddziału krakowskiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki, Kraków 3-4 XII 2004, red. K.Brzezina, J. Wolańska, Kraków 2007, s. 181-189.
Chodyński Stanisław, Paulini w Polsce, w: Encyklopedia Kościelna podług teologicznej encyklopedyi Wetzera i Weltego z licznemi jej dopełnieniami przy współpracownictwie kilkunastu duchownych i świeckich osób wydana przez x. Michała Nowodworskiego, t.XVIII, Warszawa 1892, s.409-427.
Die Kunstdenkmäler der Provinz Niederschlesien, t. I: Die Kunstdenkmäler der Stadt Breslau, 1, Die kirchlichen Denkmäler der Dominsel und der Sandinsel, hrsg. von L.Burgemeister, Breslau 1930.
Dziurla Henryk, Christophorus Tausch uczeń Andrei Pozza, Wrocław 1991.
Gajewski Jacek, Prace Antoniego Frączkiewicza dla zakonu kamedułów. Ze studiów nad rzeźbą połowy XVIII w. w Małopolsce, BHS 41(1979), nr 4, s.363-387.
Gajewski Jacek, Z Wiednia i Pragi (?), przez Łubnice do Puław. Działalność Jana Eliasza Hoffmanna i jego warsztatu w Lubelskiem oraz nurt hoffmannowski w rzeźbie późnobarokowej między Wisłą a Bugiem, w: Dzieje Lubelszczyzny, t. VI: Między Wschodem i Zachodem, cz. 3: Kultura artystyczna, red. T. Chrzanowski, Lublin 1992, s.173-245.
Golonka Jan ZP, Budownictwo i sztuka Jasnej Góry do połowy XVII wieku, w: Częstochowa. Dzieje miasta i klasztoru jasnogórskiego, t. I: Okres staropolski, red. F. Kiryk, Częstochowa 2002, s.239-277.
Golonka Jan ZP, Jerzy Żmudziński, Kaplica Matki Bożej. Komnata Królowej Polski, Jasna Góra−Częstochowa 2002.
Hołubiczko Artur, Życie i twórczość artystyczna brata Antoniego Rottera (1705-1764), SCM 11(1991), s.273-301.
Jackiewicz Elżbieta, Naśladownictwa ołtarza głównego bazyliki jasnogórskiej, SCM 15(1995), s.341-415.
Jaśkiewicz Aleksander, Zarys działalności artystycznej o.Konstantego Moszyńskiego prowincjała paulinów, BHS 30(1968), nr 3, s.411-414.
Jaśkiewicz Aleksander, Zabytki powiatu częstochowskiego, „Ziemia Częstochowska” 10(1974), s.177-190.
Jaśkiewicz Aleksander, Artyści i rzemieślnicy działający w Częstochowie w XVII-XVIII w., „Ziemia Częstochowska” 11(1976), s.205-220.
Jaśkiewicz Aleksander, Zabytki sztuki województwa częstochowskiego, „Ziemia Częstochowska” 12(1978), s.177-190.
Jaśkiewicz Aleksander, Z dziejów mecenatu artystycznego i kulturalnego o. Konstantego Moszyńskiego, SCM 4(1983), s.338-393.
Jaśkiewicz Aleksander, Zabytki sztuki Żarek i okolicy, w: Szkice z dziejów Żarek w 600-lecia miasta, red. Henryk Rola, Katowice 1984, s. 136-148.
Jaśkiewicz Aleksander, Związki artystyczne Częstochowy ze Śląskiem w XVIII w.”, w: Częstochowa i jej miejsce w kulturze polskiej, red. A. J. Zakrzewski, Częstochowa 1990, s. 91-102.
Jaśkiewicz Aleksander, Kościół i klasztor oo. Paulinów w Wielgomłynach”, SCM 15(1995), s.432-480.
Jungnitz Joseph, Die breslauer Domkirche: ihre Geschichte und Beschreibung, Breslau 1908.
Kaczmarek Romuald, Witkowski Jacek, Kaplica św. Jadwigi w Trzebnicy. Wyposażenie i funkcjonowanie od XIII do XVIII w., w: Cysterki w dziejach i kulturze ziem polskich, dawnej Rzeczypospolitej i Europy Środkowej. Materiały z siódmej Międzynarodowej Konferencji Cystersologów odbytej z okazji 800. Rocznicy fundacji opactwa cysterek w Trzebnicy, Trzebnica 18-21.09.2002, red. A. M. Wyrwa, A. Kiełbasa SDS, J.Swastek, Poznań 2004, s. 345-368.
Kalinowski Konstanty, Działalność rzeźbiarska Macieja Steinla na Śląsku. Uwagi na marginesie monografii L. Pühringer-Zwanowetz, „Roczniki Sztuki Śląskiej” 6(1968), s.127-135.
Kalinowski Konstanty, Kaplica Św. Elżbiety przy katedrze we Wrocławiu, KAiU 14(1969), z. 3-4, s. 273-297.
Kalinowski Konstanty, Architektura barokowa na Śląsku w drugiej połowie XVII wieku, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1974.
Kalinowski Konstanty, Związki artystyczne Śląska i Polski w XVIII wieku, w: Sztuka 1 poł. XVIII wieku. Materiały sesji SHS, Rzeszów, listopad 1978, red. T. Hrankowska, Warszawa 1981, s.321-344.
Kalinowski Konstanty, Rzeźba barokowa na Śląsku, Warszawa 1986.
Kalinowski Konstanty, Związki artystyczne Wielkopolski i Śląska w XVII i XVIII wieku, BHS 53(1991), nr 3-4, s.227-236.
Karpowicz Mariusz, Sztuka polska XVIII wieku, Warszawa 1985.
Karpowicz Mariusz, Baldasar Fontana 1661-1733. Un berniniano ticinese in Moravia e Polonia, Lugano 1990.
Karpowicz Mariusz, Baltazar Fontana, Warszawa 1994.
Karpowicz Mariusz, Ołtarz główny jasnogórskiej bazyliki, SCM 15(1995), s.325-340.
Karpowicz Mariusz, Artisti ticinesi in Polonia nella prima metá del'700, Bellinzona 1999.
Katalog Zabytków Sztuki w Polsce, t. I: Województwo krakowskie, red. J. Szablowski, z.12: Powiat olkuski, oprac. K. Kutrzebianka, Warszawa 1953.
KZSwP, t. II: Województwo łódzkie, red. J. Łoziński, z. 8: Powiat radomszczański, oprac. H.Hohensee-Ciszewska, J. Z. Łoziński, Warszawa 1953.
KZSwP, t. II: Województwo łódzkie, red. J. Z. Łoziński, z. 12: Powiat wieluński, oprac. H.Hohensee-Ciszewska, B. Wolff, Warszawa 1953.
KZSwP, t. III: Województwo kieleckie, red. J. Z. Łoziński, B. Wolff, z. 3: Powiat jędrzejowski, oprac. T. Przypkowski, Warszawa 1957.
KZSwP, t. III, z. 7: Powiat opatowski, oprac. zbiorowe, Warszawa 1959.
KZSwP, t. III, z. 9: Powiat pińczowski, oprac. K. Kutrzebianka, J. Z. Łoziński, B. Wolff, Warszawa 1961.
KZSwP, t. III, z. 10: Powiat radomski, oprac. K. Szczepkowska, E. Krygier, J. Z. Łoziński, Warszawa 1961.
KZSwP, t. III, z. 12: Powiat włoszczowski, oprac. T. Przypkowski, J. Z. Łoziński, B. Wolff, Warszawa 1966.
KZSwP, t. IV: Miasto Kraków, red. I. Rejduch-Samek, J. Samek, cz.II: Śródmieście, Kościoły i klasztory, 1, oprac. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971.
KZSwP, t. IV, cz. III: Kościoły i klasztory Kazimierza i Stradomia, 1, oprac. A. Bochnak, J.Samek, Warszawa 1978.
KZSwP, t. IV, cz. III, 2, Warszawa 1987.
KZSwP, t. VI, z. 1: Powiat będziński i miasta wydzielone Czeladź, Dąbrowa Górnicza, Sosnowiec, oprac. E. Dwornik-Gutowska, M. Gutowski, Warszawa 1961.
KZSwP, t. VI, z. 4: Dawny powiat częstochowski, oprac. P. Maliszewski, A. Małkiewicz, I.Rejduch-Samkowa, J. Samek, Warszawa 1979.
KZSwP, t. VI, z. 8: Powiat myszkowski, oprac. A. M. Olszewski, O. Solarzówna, Warszawa 1962.
KZSwP, t. X: Woj. warszawskie, red. I. Galicka, H. Sygietyńska, z.21: Powiat rycki, oprac. J. Galicka, H. Sygietyńska, D. Kaczmarzyk, Warszawa 1967.
KZSwP, SN, t. III: Województwo rzeszowskie, red. E. Śnieżyńska-Stolot, F. Stolot, z. 1: Ropczyce, Strzyżów i okolice, oprac. tychże, Warszawa 1978.
KZSwP, SN, t. IV: Województwo wrocławskie, red. J. Pokora, M. Zlat, z. 3: Milicz, Żmigród, Twardogóra i okolice, oprac. J. Wrabec, Warszawa 1997.
KZSwP, SN, t. VI: Miasto Częstochowa, red. Z. Rozanow, E. Smulikowska, cz. 1: Stare iNowe Miasto, Częstochówka i przedmieścia, oprac. autorskie, Warszawa 1995.
Kerber Bernhard, Andrea Pozzo, Berlin−New York 1971.
Kiryk Feliks, Rajman Jerzy, Częstochowa w latach 1660-1793, w: Częstochowa. Dzieje miasta i klasztoru jasnogórskiego, t. I: Okres staropolski, red. F. Kiryk, Częstochowa 2002, s.357-365.
Kolbiarz Artur, Kozieł Andrzej, Barokizacja wystroju i wyposażenia kościoła klasztornego Wniebowzięcia NMP w Lubiążu, w: Kościół klasztorny Wniebowzięcia NMP w Lubiążu. Historia, stan zachowania, koncepcja rewitalizacji, red. A. Kozieł, Wrocław 2010, s.83-116.
Kowalczyk Jerzy, Sebastiano Serlio a sztuka polska. O roli włoskich traktatów architektonicznych w dobie nowożytnej, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1973.
Kowalczyk Jerzy, Andrea Pozzo a późny barok w Polsce, cz. 1: Traktat i ołtarze, BHS 32(1975), nr 2, s.162-178.
Kowalczyk Jerzy, Rola Rzymu w późnobarokowej architekturze polskiej, RHS 20(1994), s.215-308.
Kregel Marcin, w: Słownik artystów polskich i w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. IV, red. Jolanta Maurin-Białostocka, Janusz Derwojed, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk−Łódź 1986, s.263.
Kurkowska Aldona, Barokowa rzeźba figuralna w bazylice jasnogórskiej, BHS 21(1959), nr 1, s.128-129.
Kurzej Michał, Budowa i dekoracja krakowskiego kościoła pw. Św. Anny w świetle źródeł archiwalnych, w: Fides-Ars-Scientia. Studia dedykowane pamięci Księdza Kanonika Augustyna Mednisa, red. A. Betlej, J. Skrabski, współpraca K. Blaschke, M. Kurzej, T.Pasteczka, M. Biernat, Tarnów 2008, s.271-301.
Lejman - Lipczyńska Beata, Die Kirche Barmherzigen Brüder zur Heiligen Dreifaltigkeit, Wrocław 1998.
Ławniczak Antonina, Życie i twórczość Wenzla Böhma na terenie Wielkopolski, Treści i Interpretacje 7 (2003), s.7-36.
Łoziński Jerzy Z., Kościół jezuicki w Piotrkowie Trybunalskim, BHS 13(1954), nr 3, s.326-331.
Łyjak Wiktor Z., Adam Orazio Casparini i jego jasnogórskie dzieła, SCM 20(2002), s.123-150.
Migasiewicz Paweł, Dzieła rzeźbiarza Stanisława Wolnowicza dla kolegiaty wŁasku, w: Sztuka Polski Środkowej, red. Z. Bania, t.VI: Sztuka nowożytna i nowoczesna, red. E.Kubiak, K. Stefański, P. Gryglewski, Łódź 2007, s.79-82.
Migasiewicz Paweł, Twórczość rzeźbiarska Stanisława Wolnowicza dla polskiej prowincji paulinów, SCM 26 (2008), s.457-466.
Migasiewicz Paweł, Rzeźbiarz Stanisław Wolnowicz (ok. 1670-1736). Studium do dziejów rzeźby nowożytnej na obszarach centralnych ziem Korony, Warszawa 2011.
Paszenda Jerzy, Artyści jezuici w Polsce, w: Artyści włoscy w Polsce [Księga pamiątkowa prof. dr. hab. Marcina Karpowicza] red. J. A. Chrościcki, R. Sulewska, Warszawa 2004, s.143-161.
Pietras Leander ZP, Biblioteka jasnogórska w XVII-XVIII wieku, SCM 6(1985), s.384-398.
Petrus Jerzy, Kilka uwag o wrocławskiej kaplicy Św. Elżbiety, „Roczniki Sztuki Śląskiej” 9(1973), s.77-80.
Poplatek Jerzy, Jerzy Paszenda, Słownik jezuitów artystów, Kraków 1972.
Polanka Jerzy, w: Słownik artystów polskich i w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. VII, red. Urszula Makowska, Warszawa 2003, s.373.
Préaud Maxime, Inventaire du fonds francais. Graveurs du XVIIe siècle, t. XI: Antoine, Jacques et Jean Lepautre, Bibliothèque Nationale de France, Paris 1993.
Préaud Maxime, Inventaire du fonds francais. Graveurs du XVIIe siècle, t. XII: Jean Lepautre, Bibliothèque Nationale de France, Paris 1999.
Pühringer - Zwanowetz Leonore, Matthias Steinl, Wien−München 1966.
Rau Ryszard, Fundacja Sołłohubów w kościele i klasztorze ojców paulinów w Oporowie, w: Oporów. Stan badań. Materiały sesji naukowej zorganizowanej z okazji 50. rocznicy Muzeum w Oporowie 22 listopada 1999 roku, Oporów 2000.
Rozanow Zofia, Smulikowska Ewa, Artystyczne dzieje Jasnej Góry, w: Jasnogórska Bogurodzica 1382-1982, red. J. Majdecki, Częstochowa 19831, s.37-152.
Saft Eberhardt, Geschichte des Klosterhospitals zur Allerheiligsten Dreifaltigkeit in Breslau, w: Festschrift des Klosterhospitals der Barmherzigen Brüder in Breslau zur Zweijahrhundertfeier. 1712 bis 1912, Breslau 1912.
Samek Jan, Hankis Jerzy, w: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających: malarze, rzeźbiarze, graficy, t. III, red. J. Maurin-Białostocka, J. Derwojed, Wrocław 1979, s.23-24.
Samek Jan, Polskie rzemiosło artystyczne. Czasy nowożytne, Warszawa 1984.
Sito Jakub, Rzeźba śląskiego pogranicza Wielkopolski w XVIII wieku, w: Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku. Materiały sesji SHS, Warszawa, październik 1997, red. A. J. Baranowski, Warszawa 1998, s. 151-168.
Sito Jakub, Die polnische Rezeption der Altarenentwürfe Matthias Steinls und Johann Bernhard Fischer von Erlach, w: Wanderungen: Künstler – Kunstwerk – Motiv – Stifter, Das Gemeinsame Kulturerbe, t. II, red. Małgorzata Omilanowska, Warszawa 2005 s.269-276.
Sowa Andrzej, Męciński Wojciech, PSB, t. XX/3, z. 86, s. 500-501.
Stuczeń Stefan, Gawędy o klasztorze oo. Paulinów w Pińczowie w trzechsetną rocznicę urodzin śp. ks. Augustyna Kordeckiego napisał, „Kronika rodzinna. Tygodnik obrazkowy, popularny, religijno-społeczny dla rodzin katolickich” 37(1904), nr 27, s.546-548.
Sulewska Renata, Ołtarz w Przeworsku – przykład oddziaływania sztuki Baltazara Fontany, w: Artyści włoscy w Polsce XV-XVIII wiek. Prace ofiarowane Panu Profesorowi Mariuszowi Karpowiczowi, red. J. A. Chrościcki i R. Sulewska, Warszawa 2004, s.431-444.
Szafraniec Sykstus ZP, Konwent paulinów jasnogórskich 1382-1864, Rzym 1966.
Szczerkowska Teresa, Działoszyn i okolice, Działoszyn 2008.
Szczygielski Wacław, Męciński Stanisław, PSB, t. XX/3, z. 86, Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1975, s.498.
Szpak Jacek, Dzieje konwentu i parafii paulinów w Leśniowie-Żarkach 1706-1864, cz.1, SCM 20(2002), s.487-598.
Szpak Jacek, Dzieje konwentu i parafii paulinów w Leśniowie-Żarkach 1706-1864, cz.3, SCM 22(2004), s.497-510.
Tomoń Stanisław ZP, Fundacja paulińskiego klasztoru i kościoła p.w. ŚŚ Barbary iAndrzeja Ap. w Częstochowie w pierwszej połowie wieku XVII, SCM 23(2005), s.183-272.
Wardzyński Michał, Snycerski wystrój korpusu nawowego i kaplic bazyliki jasnogórskiej w XVII stuleciu, SCM 21(2003), s.589-617.
Wardzyński Michał, Częstochówka pod Jasną Górą jako ośrodek rzeźbiarski w XVII w. – ustalenia historyczne, w: Studia nad sztuką renesansu i baroku, t. VII, red. J. Lileyko, I.Rolska-Boruch, Materiały konferencji naukowej „Fundator i dzieło w sztuce nowożytnej”, Kazimierz Dolny 16-18.06.2003, cz. 2, Lublin 2006, s.157-180.
Wardzyński Michał, Barokowy wystrój kościoła paulinów w Wieruszowie ijego miejsce w snycerstwie częstochowskim XVII wieku, SCM 24(2006), s.515-547.
Wardzyński Michał, Działalność rzeźbiarska Jana Solskiego zBytomia na usługach polskiej prowincji zakonu paulinów w 1.tercji XVIII w. Leśniów-Żarki-Jasna Góra-Częstochowa-Wielgomłyny, SCM 25(2007), s.683-720.
Wardzyński Michał, Dzieła snycerza Jana Solskiego zBytomia w ziemi wieluńskiej isieradzkiej w pierwszej ćwierci XVIII w. (Kępno-Wieluń-Wielgomłyny), w: Sztuka Polski Środkowej, red. Z. Bania, t. VI: Sztuka nowożytna inowoczesna, red. E.Kubiak, K. Stefański, P. Gryglewski, Łódź 2007, s.91-111.
Wardzyński Michał, Barokowa odbudowa kościoła konwentualnego na Jasnej Górze (1690-1696) na tle działalności północnolombardzkich warsztatów budowlano-stiukatorskich w 2. poł. XVII w. w Europie Środkowej, SCM 26(2008), s.415-456.
Wardzyński Michał, Rzeźba nowożytna w kręgu Jasnej Góry ipolskiej prowincji zakonu paulinów, cz. 1: Ośrodek rzeźbiarski w Częstochówce pod Jasną Górą 1620-1705, t. I-II, Warszawa 2009.
Wardzyński Michał, Rzeźbiarze i kamieniarze na usługach polskiej prowincji zakonu Paulinów w epoce nowożytnej, SCM 27(2009), s.567-595.
Wardzyński Michał, Prace rzeźbiarskie Jana Solskiego z Bytomia i Pawła Wiązkowicza, snycerzy na służbie polskiej prowincji paulinów w 1. poł. XVIII w., w kościołach paulinów w Leśniowie i parafialnym (d. prepozyturalnym) w Żarkach, w: Źródła Leśniowa. Materiały z sympozjum poświęconego Sanktuarium Leśniowskiemu z dnia 21 października 2006 r., red. J. Szpak, Leśniów2009, s. 87-145.
Wardzyński Michał, Prace rzeźbiarsko-kamieniarskie Wacława Beranka dla konwentów Paulinów prowincji polskiej. Jasna Góra-Pińczów-Beszowa-Skałka, w: Veritati serviens. Księga Pamiątkowa Ojcu Profesorowi Januszowi Zbudniewkowi ZP, red. J. Dzięgielewski, T.Krawczak, K.Łatak CRL, W. J. Wysocki, Warszawa 2009, s.493-527.
Wardzyński Michał, Hankis Tischler-, Schnitzer- und Bildhauerfamilie, w: De Gruyter Allgemeines Künstlerlexikon. Die Bildenden Küstler aller Zeiten und Völker, Bd. 69, Berlin-NY 2010, s.114-116.
Wardzyński Michał, Nowe uwagi na temat twórczości rzeźbiarskiej Franza Josepha Mangoldta na Śląsku iw Rzeczypospolitej. Wrocław– Trzebnica – Jawor – Jasna Góra– Kraków-Skałka– Kościelna Wieś – Tyniec, „Roczniki Sztuki Śląskiej” 20(2011), s.117-154.
Wardzyński Michał, Prace rzeźbiarskie snycerza Pawła Walentego Wiązkowicza vel Więckiewicza na Jasnej Górze iw pozostałych konwentach paulińskich w Częstochowie, w: Studia dedykowane o. dr Janowi Golonce ZP, red. P. Mrozowski, J. Żmudziński, Warszawa−Jasna Góra2011.
Wardzyński Michał, Para późnobarokowych ołtarzy w kościele konwentualnym Paulinów w Leśniowie. Wrocławskie zamówienie prowincjała Konstantego Moszyńskiego z1725r., „Studia Claromontana” 30(2012), s.577-604, 24 il.
Wardzyński Michał, Zopf morawski i krakowski na pograniczu małopolsko-górnośląskim. Dzieła Johanna Friedla Starszego, Wojciecha Rojowskiego i Jana Bieńkowskiego vel Bienieckiego w Siewierzu, Mrzygłodzie oraz Pilicy, w: Splendor i fantazja. Rzeźba rokokowa w Rzeczypospolitej i na Śląsku, red. M. Migasiewicz, Warszawa 2013, s. 259-285.
Wartalska Ewa, Dzieje Częstochówki (1220-1655), w: Częstochowa i jej miejsce wkulturze polskiej, red. A. J. Zakrzewski, Częstochowa 1990, s. 24-46.
Więcek Adam, Jan Jerzy Urbański. Studium o rzeźbie wrocławskiej pierwszej połowy XVIII stulecia, Wrocław−Warszawa−Kraków 1963.
Wiśniewski Jan, Dekanat opatowski opisał…, Radom 1907.
Wiśniewski Jan, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w pińczowskiem, skalbmierskiem i wiślickiem, Marjówka 1927.
Wiśniewski Jan, Historyczny opis kościołów, miast, zabytków i pamiątek w powiecie włoszczowskim, Marjówka Opoczyńska 1932.
Wiśniewski Jan, Diecezja częstochowska. Opis historyczny kościołów i zabytków wdekanatach: będzińskim, dąbrowskim, sączowskim, zawierckim i żareckim oraz parafii Olsztyn, Marjówka Opoczyńska 1936.
Wrabec Jan, Interakcja, czyli inicjatywy artystyczne Wazów, Sobieskich i Sapieżyny na Śląsku w czasach baroku, w: Sztuka pograniczy Rzeczypospolitej w okresie nowożytnym od XVI do XVIII wieku. Materiały sesji SHS, Warszawa, październik 1997, red. A. J. Baranowski, Warszawa 1998, s.105-132.
Zabraniak Sławomir, Wieluński ośrodek kościelny w okresie staropolskim, Lublin 2007.
Zabytki sztuki w Polsce. Inwentarz topograficzny, IV: powiat piotrkowski, województwo łódzkie, praca zbiorowa, Warszawa 1950.
Zabytki Sztuki w Polsce, Śląsk, red. S. Brzezicki, Christine Nielsen, współpraca G. Grajewski i D. Popp, Warszawa 2006.
Zagórowski Olgierd, Architekt Kacper Bażanka około 1680-1726, BHS 18(1956), nr1, s.84-122.
Zagórowski Olgierd, Rzeźbiarz Antoni Frączkiewicz, BHS 21(1959), nr 1, s.120-121.
Zalewska - Lorkiewicz Katarzyna, Kościół św. Doroty, Stanisława i Wacława, Wrocław 1999.
Zaucha Tomasz, Łukasz Zaydakiewicz – osiemnastowieczny snycerz drohobycki, „Przegląd Wschodni”, 6(1999), z. 2(22), s.261-288.
Zbiór augsburskich „rycin ornamentalnych” z XVIII wieku, zebrał A. Betlej, Kraków 2003.
Zbudniewek Janusz ZP, Formiński Mojżesz, w: Słownik artystów polskich i w Polsce działających. Malarze, rzeźbiarze, graficy, t. II, red. J. Maurin-Białostocka i in., Wrocław−Warszawa−Kraków−Gdańsk 1975, s.235.
Zbudniewek Janusz ZP, Moszyński Konstanty OSPE, w: Encyklopedia katolicka, t.XIII, Lublin 2009, s.345-346.
Zbudniewek Janusz ZP, Kiedrzyński Anastazy OSPE, w: tamże, t.VIII, Lublin 2000, s.1389-1390.
Zbudniewek Janusz ZP, Paulini wczoraj i dzisiaj, SCM 25(2007), s.217.
Żmudziński Jerzy, Budownictwo i sztuka w Częstochowie do połowy XVII wieku, w: Częstochowa. Dzieje miasta i klasztoru jasnogórskiego, t.I, red. F. Kiryk, Częstochowa 2002, s.279-298.
Copyright (c) 2012 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.