Les problèmes de langue et les termes dans la théologie morale et dans la bioéthique

Abstrakt

Bioethics is an interdisciplinary science. Consistent translation of some bioethical publications involves having wide scientific perspectives, it means a reference to biology, medicine, philosophy, ethics, law and theological sciences. The first problem concerns some semantic nuances of translated vocabulary. In order to translate a bioethical text, we have to interpret it correctly first. The author points out some words used in the Bible to describe a man and a woman. They show not only the sex difference but also equality, closeness, resemblance and identical personal dignity. To translate some bioethical texts, it is essential to know not only the technical terminology but also a bioethical procedure. We have to know some semantic and axiological basis of ethical systems as well. Such concepts as ‘person’, ‘norm’, ‘truth’, ‘nature’, ‘liberty’, ‘good’, and ‘evil’ are understood differently in our modern philosophical and ethical systems (e.g. in personalism, existentialism, utilitarianism, social contract theory, deontologism, consequentialism and proportionalism). Some semantic differences appear also in the vocabulary of Catholic moral theology before and after the Second Vatican Council. Next, the author discusses some religious and cultural factors of the language as well as their meaning in translations. The polisemantics, semantic and range fluctuation of bioethical concepts are some new challenges. Semantic diversity of the concept ‘euthanasia’ is a good example here. It is understood differently in some documents of the Catholic Church, Catholic moral theology and in the journalistic, medical and legal language. The translation of this concept, without a reference to the larger context, may give an ethical distortion of one particular publication and some false conclusions.

Problemy języka i terminy w teologii moralnej i w bioetyce
Bioetyka jest nauką interdyscyplinarną. Konsekwentnie tłumaczenie związanych z nią publikacji zakłada szerokie perspektywy naukowe, w tym odniesienie do biologii, medycyny, filozofii, etyki, prawa, a w kręgu kultury chrześcijańskiej także do nauk teologicznych. Pierwszy problem dotyczy niuansów znaczeniowych użytego w tekście słownictwa. Tłumaczenie tekstu (bio)etycznego domaga się wyjścia ponad jego sens literalny i zakłada uprzednią trafną jego interpretację. W publikacji Autor wskazuje na użyte w Piśmie Świętym słowa opisujące stworzenie mężczyzny i kobiety. Wskazują one nie tylko na różnicę ich płci, ale zarazem podkreślają ich równość, bliskość i podobieństwo, wyraz ich tożsamej godności osobowej. Tłumaczenie tekstów (bio)etycznych zakłada nie tylko znajomość profesjonalnego (technicznego) języka i zrozumienie procedury (bio)medycznej. Konieczna jest również znajomość semantycznych i aksjologicznych fundamentów systemów etycznych. Takie pojęcia, jak: osoba, norma, prawda, natura, wolność, dobro, zło, są różnie rozumiane we współczesnych systemach filozoficznych i etycznych (np. w personalizmie, egzystencjalizmie, utylitaryzmie, kontraktualizmie, deontologizmie, konsekwencjonalizmie czy proporcjonalizmie). Różnice znaczeniowe pojawiają się także w słownictwie katolickiej teologii moralnej okresu przed- i posoborowego. W dalszej części autor omawia uwarunkowania religijno-kulturowe języka i ich znaczenie w tłumaczeniach. Nowe wyzwanie stanowi polisemantyczność i fluktuacja znaczeniowa czy też zakresowa bioetycznych pojęć. Przykładem jest różnorodność znaczeniowa pojęcia „eutanazja”. Inaczej jest ona rozumiana w dokumentach Kościoła katolickiego i w katolickiej teologii moralnej, a inaczej w języku dziennikarskim, medycznym i prawnym. Konsekwentnie mechaniczne przetłumaczenie tegoż pojęcia, bez odniesienia do szerszego kontekstu, może doprowadzić do zafałszowania etycznego przesłania danej publikacji, a w przypadku niezorientowanego czytelnika, zaowocować błędnymi konkluzjami.