Die Profanisierung der Heilsgeschichte in der frühmittelhochdeutschen geistlichen Literatur am Beispiel der Wiener Genesis

Marzena Górecka

Marzena Górecka Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Humanistycznych

Słowa kluczowe: stworzenie człowieka; laicyzacja; laicyzacja treści biblijnych; niemiecka literatura religijna wczesnego średniowiecza; niemiecka epika biblijna

Abstrakt

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Laicyzacja historii zbawienia w religijnej literaturze wczesno-wysoko-niemiec- kiej na przykładzie Wiedeńskiej Księgi Rodzaju (ok. 1060)

Liczne utwory religijne powstałe w epoce niemieckiego wczesnego średniowiecza, trwającego od ok. 1060 do ok. 1160 r., cechuje otwartość na świat i tendencja laicyzacji. Świadczy o tym już sam dobór parafrazowanych treści. Autorzy koncentrują się tu nie – jak to miało miejsce w przypadku staro-wysoko-niemieckiej epiki biblijnej (Heliand, Evangelienharmonie Otfrida von Weißenburg) – na osobie i działalności Jezusa Chrystusa, lecz na początkach i historii ludzkości, będących tematem starotestamentalnej Księgi Rodzaju oraz Księgi Wyjścia. Utworem, który zapoczątkowuje innowacyjny nurt zeświecczenia treści biblijnych, jest anonimowo napisana i przekazana ok. 1060 r. w Karyntii lub Styrii Wiedeńska Księga Rodzaju (niem. Wiener Genesis), licząca 6062 wersy. Przenikanie elementów ówczesnej historii do historii zbawienia daje się zauważyć w wielu passusach. Autor przemienia starotestamentalny raj Eden w idealny krajobraz wczesnośredniowieczny, a postać patriarchy Józefa stylizuje na idealnego zarządcę feudalnego owego okresu. Pozycję kluczową ma scena przedstawiająca stworzenie człowieka, rozbudowana do 148 wersów. W detaliczny, często humorystyczny, sposób autor opisuje, jak Bóg Stwórca z rzemieślniczą precyzją stwarza po kolei poszczególne części i organy ciała pierwszego człowieka, podając przy tym ich konkretne funkcje. Opis ma na celu podkreślenie nie tylko godności istoty ludzkiej, lecz przede wszystkim praktycznej roli człowieka odpowiedzialnego za historię świata.

Bibliografia

Bein Th.: Germanistische Mediävistik. Berlin 1998.

Birkhan H.: Geschichte der altdeutschen Literatur im Licht ausgewählter Texte. Teil I: Althochdeutsche und altsächsische Literatur. Wien 2002.

Erztdorff X. von: Das Herz in der lateinisch-theologischen und frühen volkssprachigen religiösen Literatur. In: Beiträge zur Geschichte der deutschen Sprache und Literatur 84 (1962), S. 249-301.

Esser J.: Die Schöpfungsgeschichte in der Althochdeutschen Genesis. Kommentar und Interpretation. Göppingen 1987.

Gruenter R.: Der Paradisus der Wiener Genesis. In: Euphorion. Zeitschrift für Literaturgeschichte 49 (1955), S. 121-144.

Heinrich B.: Frühmittelalterliche Bibeldichtung und die Bibel. Ein Vergleich zwischen altenglischen, althochdeutschen und altsächsischen Bibelparaphrasen und ihren Vorlagen in der Vulgata. Frankfurt a. M.–Bern–Wien–New York 2000.

Hennig U.: Untersuchungen zur frühmittelhochdeutschen Metrik am Beispiel der Wiener Genesis. Tübingen 1964.

Hübner G.: Ältere deutsche Literatur. Tübingen 2006.

Kartschoke D.: Bibeldichtung. Studien zur Geschichte der epischen Bibelparaphrase von Iuvencus bis Otfried von Weißenburg. München 1975.

Masser A.: Bibel- und Legendenepik des deutschen Mittelalters. Berlin 1976.

Nusser P.: Deutsche Literatur im Mittelalter. Lebensformen, Wertvorstellungen und literarische Entwicklungen. Stuttgart 1992.

Sünger M.T.: Studien zur Struktur der Wiener Genesis. Klagenfurt 1964.

Wachinger B.: Deutschsprachige Literatur des Mittelalters. Studienauswahl aus dem Verfasserlexikon. Berlin–New York 2000.

Wehrli M.: Geschichte der deutschen Literatur im Mittelalter. Von den Anfängen bis zum Ende des 16. Jahrhunderts, 3. Aufl. Stuttgart 1997.

Wehrli M.: Sacra Poesis: Bibelepik als europäische Tradition, in: ders., Formen mittelalterlicher Erzählung. Aufsätze. Zürich 1969.

Weller A.: Die frühmittelhochdeutsche Wiener Genesis. London 1967.