Die deutsche Präposition um und ihr polnisches Pendant o: eine vergleichende semantische Analyse

Magdalena Szulc-Brzozowska

Magdalena Szulc-Brzozowska Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Wydział Nauk Humanistycznych

Słowa kluczowe: metafora (typowa dla danego języka); analiza monosemantyczna (kontrastywna); schemat wyobrażeniowy formy koła i łuku; schemat wyobrażeniowy powtórzenia; modyfikacja; fokusacja; tranzytywność; lokalizacja (w formie koła lub łuku)

Abstrakt

[Abstrakt tylko w j. polskim / Abstract only in Polish]

Niemiecki przyimek um i jego polski ekwiwalent o – porównawcza analiza semantyczna

Artykuł dotyczy monosemantycznej analizy niemieckiego przyimka um i jego polskiego ekwiwalentu o. Celem jej jest odpowiedź na pytanie, czy oba przyimki posiadają wspólną metaforę, która leży u podstaw identycznych kontekstualnych znaczeń tych przyimków. Ponadto poszukiwana jest specyfikacja tej potencjalnej metafory w danym języku, odpowiadająca za kontekstualne rozbieżności w użyciu tych przyimków. Kontrastowane są zarówno leksemy um i o w funkcji okolicznika, jak i w rekcji czasownika oraz w funkcji prefiksu. Analiza pokazuje, że istnieje wspólna metafora – jest nią „modyfikacja”. Posiada ona wspólny schemat wyobrażeniowy koła. Może być sprowadzona do lokalnego znaczenia lokalizacji trajektora wokół landmarka w przypadku przyimka i prefiksu um. Taka konkretyzacja występuje w przypadku o tylko w jego użyciu prefiksalnym, przy czym warunkowana jest również znaczeniem czasownika. Poza tym posiada własną specyfikację. Jest nią fokusacja w odniesieniu do landmarka, która jest widoczna w przyimkowej funkcji o. Ekwiwalencja między tymi przyimkami jest zatem zdeterminowana lokalnym komponentem przyimka um oraz ową fokusacją w przypadku o.

Bibliografia

Duden. Grammatik der deutschen Gegenwartssprache. Dudenredaktion (Hrsg.), 6. neu bearbeitet Aufl. Mannheim u.a.: Dudenverlag 1998.

Duden Deutsches Universalwörterbuch. Dudenredaktion (Hrsg.), 5. überarb. Aufl. Mannheim u.a.: Dudenverlag 2003.

Jarosz J.: Niemieckie ekwiwalenty tłumaczeniowe polskich przyimków we frazach temporalnych. Wrocław: ATUT 2007.

Langacker R.: Foudations of Cognitive Grammar, Vol. 1.: Theoretical Prerequisites. Stanford: Stanford University Press 1987.

Langacker R.: Foudations of Cognitive Grammar, Vol. 2.: Deskriptive Application. Stanford: Stanford University Press 1991.

Schröder J.: Lexikon deutscher Präpositionen. 2. unveränd. Aufl. Leipzig: Enzyklopädie Verlag 1990.

Sieradzki A.: Prefiksalne derywaty czasownikowe w Rozmyślaniu przemyskim. Poznań: UAM 2004.

Szulc-Brzozowska M.: Deutsch und Polnisch: Die Bedeutung der Präpositionen auf und na. In: Wille L./ Homa J. (Hrsg.). Menschen – Sprachen – Kulturen. Marburg: Tectum Verlag 2006, S. 325-332.