Czy polski historyk przełomu XIX i XX wieku mógł być pozytywistą? O przypadku Władysława Smoleńskiego
Abstrakt
Władysław Smoleński was one of the leading representatives of the Warsaw historical school. When one talks about the positivist Warsaw school, he usually means its affiliation with the current of Warsaw positivism, and not its relation to the philosophy of positivism, as Polish positivism was a trend with a much more ideological, and not philosophical basis. Still, academics tried to practically implement the postulates of the positivist methodology.
For the intelligentsia of that time a critical attitude towards the Catholic Church was typical. The Church's significance in the history of Poland as well as the role of religion in the reality of those times were criticized. Writing his works on the Enlightenment he became part of the criticism directed towards the Catholic world view, but despite the clear anticlericalism, under the influence of his attitude towards Russia he was able to defend the Church. His brochure, in which he drew the reader's attention to the tragic fate of the Uniates, is a proof of this.
The category of sublimity is useful in interpreting the historiography of that period, as it allows indicating the constant tension between the views of the past declared by the historians on the one hand, and what is hidden in various layers of their narrative on the other.
Bibliografia
Burke E., Dociekania filozoficzne o pochodzeniu naszych idei wzniosłości ipiękna, przeł. P. Graff, Warszawa 1968.
Grabski A. F., Poglądy Władysława Smoleńskiego na dzieje Polski, „Przegląd Historyczny” 65(1974), z. 2, s. 317-337.
Grabski A. F., Spór o prawa dziejowe. Kontrowersje wokół Henry'ego Thomasa Buckle'a w Polsce w dobie pozytywizmu, Lublin 2002.
Kant I., Krytyka władzy sądzenia, przeł. J. Gałecki, Warszawa 1986.
Kołakowski L., Filozofia pozytywistyczna (Od Hume'a do Koła Wiedeńskiego), Warszawa 1996.
Serejski M. H., Miejsce pozytywistycznej szkoły warszawskiej w historiografii polskiej XIX stuleci, w: Przeszłość i teraźniejszość. Szkice i studia historiograficzne, Wrocław 1965.
Smoleński W., Przewrót umysłowy w Polsce XVIII wieku. Studya historyczne, Kraków 1891.
Smoleński W., Szkoły historyczne w Polsce (Główne kierunki poglądów na przeszłość), oprac. H. M. Serejski, Wrocław 1952.
Topolski J., Jak się pisze i rozumie historię. Tajemnice narracji historycznej, Warszawa 1996.
Wierzbicka M., Władysław Smoleński, Warszawa 1980.
Wierzbicki A., Czarnowidztwo czy apologia? W poszukiwaniu prawdy historycznej, w: W. Smoleński, Przewrót umysłowy w Polsce XVIII wieku. Studia historyczne, oprac. A. Wierzbicki, Warszawa 1979.
Copyright (c) 2010 Roczniki Humanistyczne
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.