Smok smokowi nierówny – czyli rzecz o pochodzeniu istot smoczych w Kronice polskiej mistrza Wincentego zwanego Kadłubkiem

Marcin H. Gapski

Marcin H. Gapski Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie, Wydział Nauk Humanistycznych

Słowa kluczowe: Kadłubek; Gall; smok; holophagus; całożerca

Abstrakt

In the article the author tried to show the relations between Chronicle by Gallus Anonymus and Kronika Polska by Wincenty Kadłubek with respect to the use of the Latin words draco and holophagus. In his text Anonymus used the term draco with respect to the main protagonist of his work, Boleslaus III the Wry-mouthed, owing to which the term became a positive epithet describing a ruler. Vincentius Kadłubek borrowed the term draco from Anonymus and used it in the same context; however, to name an evil dragon appearing in Kronika Polska the author created his own term: holophagus. Hence it seems that in Kadłubek's text there is a division into two kinds of dragons: draco – a dragon that has positive connotations, and holophagus that seems to take all the negative associations so far connected with the dragon. In our opinion we owe this division of dragonish terms in Kadłubek's work, holophagus as the evil dragon, and draco – a positive one, or an epithet describing the members of the ruling dynasty, to the source that Vincentius used, which is Gallus Anonymus' Chronicle.

Bibliografia

Banaszkiewicz J., Polskie dzieje bajeczne Mistrza Wincentego Kadłubka, Wrocław 1998.

Deptuła Cz., Archanioł i smok. Z zagadnień legendy miejsca i mitu początku w Polsce średniowiecznej, Lublin 2003.

Kiersnowski R., Moneta w kulturze wieków średnich, Warszawa 1988.

Kürbis B., Holophagus. O smoku wawelskim i innych smokach, w: Ars historica. Prace z dziejów powszechnych i Polski, red. M. Biskup [i in.], Poznań 1976, s. 163-178.

Kürbis B., Wizerunki Piastów w opiniach dziejopisarskich, w: Piastowie wdziejach Polski, red. R. Heck [i in.], Wrocław 1975, s. 196-228.

Liman K., Epitety dotyczące osób w Kronice Polskiej Anonima Galla, w: Ars historica. Prace z dziejów powszechnych i Polski, red. M. Biskup [i in.], Poznań 1976, s. 341-355.

Panfil T., Lingua symbolica. O pochodzeniu i znaczeniu najstarszych symboli heraldycznych w Polsce, Lublin 2002.

Pastoureau M., Średniowieczna gra symboli, tł. H. Igalson-Tygielska, Warszawa 2006.

Plezia M., Legenda o smoku Wawelskim, „Rocznik Krakowski” 42(1971), s.21-32.

Słupecki L. P., Wawel jako święta góra a słowiańskie mity o zajęciu kraju, „Przegląd Religioznawczy” 1993, nr 2(168), s. 3-18.

Smok, w: A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, wyd. III, Warszawa 1974, s. 503-504.

Wojciechowski Z., Z dziejów pośmiertnych Bolesława Chrobrego. Punkt wyjścia i pierwsze wieki legendy, w: tenże, Studia historyczne, Warszawa 1955, s. 194-222.