Łaciński leksem sane jako tzw. wyrażenie funkcyjne

  • Małgorzata Górska Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II w Lublinie, Wydział Nauk Humanistycznych
Słowa kluczowe: wyrażenia funkcyjne; części mowy; klasy gramatyczne leksemów; leksemy nieodmienne; przysłówki; partykuły; dopowiedzenia

Abstrakt

The Latin lexem sane is derived from the adjective sanus (healthy, sane, sensible). Beyond the “proper” adverbial usage, i.e. in its extratextual function (that refers to the sphere of the non-linguistic phenomena), it very often plays also intratextual functions (it does not refer to the non-linguistic reality), but serves to “comment” on linguistic objects). In other words, it belongs to the so-called functional expressions. Assuming one of the classification of uninflected lexems (by M. Grochowski) as the starting point one may state that sane belongs to three different functional classes (parts of speech), for it occurs as (1) adverb (healthy, sanely, sensibly), as (2) a particle: a) operator of gradation (totally, entirely, very), b) epistemic particle (with certainty, without doubt) – pragmatically also as an expression of irony, c) particle at the imperative (“enhancement” of the imperative or exponent of permission), d) particle in concessive sentences (exponent of permission), and as (3) addition (yes, of course, very well, certainly). The last two classes of lexems, that is particles and additions, belong to functional expressions.

The initial proposal to order the description of the function of only one Latin lexem (polysemic or, perhaps, several homonymic lexems), traditionally included to adverbs, seeks to turn our attention to the need for a new consideration of uninflected lexems in Latin.

Bibliografia

Bańko M. (2002): Wykłady z polskiej fleksji, Warszawa: PWN.

Buttler D. (1971): Odmiany polskiej homonimii, „Poradnik Językowy”, z. 1-2.

Dobaczewski A. (1995): Cechy semantyczne leksemów dopowiedzeniowych „tak” i „owszem”, w: Wyrażenia funkcyjne w systemie i tekście, red. M. Grochowski, Toruń: Wyd. UMK, s. 151-158.

Dobaczewski A. (1998): Cechy semantyczne i składniowe polskich dopowiedzeń potwierdzających, Warszawa: Wyd. UW.

EJO: Encyklopedia Językoznawstwa Ogólnego, red. K. Polański, Wrocław: Ossolineum 1993.

EJP: Encyklopedia Języka Polskiego, red. S. Urbańczyk, Wrocław: Ossolineum 1994.

Grochowski M. (1986a): Polifunkcyjność jednostek a ich homonimia (z punktu widzenia współczesnej leksykografii), „Prace Filologiczne” 33, s. 35-42.

Grochowski M. (1986b): Polskie partykuły. Składnia, semantyka, leksykografia, Wrocław: Ossolineum.

Grochowski M. (1995), red.: Wyrażenia funkcyjne w systemie i tekście, Toruń: Wyd. UMK.

Grochowski M. (1996): Koncepcja słownika polskich wyrażeń funkcyjnych, „Biuletyn PTJ” 52, s. 73-89.

Grochowski M. (1997): Wyrażenia funkcyjne. Studium leksykograficzne, Kraków: Wyd. IJP PAN.

Grochowski M. (2002): Wielowyrazowe jednostki funkcyjne. Wprowadzenie do problematyki, w: Problemy frazeologii europejskiej V, red. A. M. Lewicki, Lublin: „Norbertinum”, s. 43-50.

Grochowski M. (2008): Założenia ogólne opisu tzw. wyrażeń funkcyjnych w Wielkim słowniku języka polskiego, w: Nowe studia leksykograficzne 2, red. P. Żmigrodzki, R. Przybylska, Kraków: Wyd. LEXIS, s. 11-22.

Grzegorczykowa R. (1975): Funkcje semantyczne i składniowe polskich przysłówków, Wrocław: Ossolineum.

Grzegorczykowa R. (2002): Wprowadzenie do semantyki językoznawczej, Warszawa: PWN.

Grzegorczykowa R. (2008): Wstęp do językoznawstwa, Warszawa: PWN.

Jodłowski S. (1971): Studia nad częściami mowy, Warszawa: PWN.

Kühner R., Stegmann C. (1962): Ausführliche Grammatik der lateinischen Sprache II. Satzlehre, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Lyons J. (1989): Semantyka 2, przeł. A. Weinsberg, Warszawa: PWN.

Laskowski R. (1984): Podstawowe pojęcia morfologii, w: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, cz. 1, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa: PWN, s. 9-57.

Laskowski R. (1998): Zagadnienia ogólne morfologii, w: Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia, cz. 1, wyd. 2. zmienione, red. R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel, Warszawa: PWN, s. 27-86.

Menge H.(2000): Lehrbuch der lateinischen Syntax und Semantik, Völlig neu bearbeitet von T. Burkard und M. Schauer, Darmstadt: Wissenschaftliche Buchgesellschaft.

Misz H. (1967): Opis grup syntaktycznych dzisiejszej polszczyzny pisanej, Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe.

OLD: Oxford Latin Dictionary, fasc. VII, red. P. Glare, Oxford: Clarendon Press 1980.

Pinkster H. (1972): On Latin Adverbs, Amsterdam: North-Holland Publishing Company.

Saloni Z. (1974): Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich, „Język Polski” 54, z. 1 s. 3-13; z. 2 s. 93-101.

Saloni Z., Świdziński M. (1985): Składnia współczesnego języka polskiego, Warszawa: PWN.

SŁPP: Słownik łacińsko-polski, t.I-V, red. M. Plezia, Warszawa: PWN 1959-1979.

USJP: Uniwersalny słownik języka polskiego, red. S. Dubisz, Warszawa: PWN 2003.

Wajszczuk J. (2005): O metatekście, Warszawa: Wyd. UW.

Wiśniewski M. (1994): Strukturalna charakterystyka polskich wypowiedzeń niezdaniowych, Toruń: Wyd. UMK.

Wiśniewski M. (1995): O funkcjach gramatycznych wyrażeń typu „oczywiście”, „pewnie”, „wykluczone”, w: Wyrażenia funkcyjne w systemie i tekście, red. M. Grochowski, Toruń: Wyd. UMK, s. 159-170.

Wróbel H. (1995): Co to są leksemy funkcyjne?, w: Wyrażenia funkcyjne w systemie i tekście, red. M. Grochowski, Toruń: Wyd. UMK, s. 7-15.

Wróbel H. (1996): Nowa propozycja klasyfikacji syntaktycznej polskich leksemów, w: Studia z leksykologii i gramatyki języków słowiańskich: IV polsko-szwedzka konferencja slawistyczna, Mogilany, 1-3 października 1995, Kraków: Wyd. IJP PAN, s. 53-60.

Wróbel H. (2001): Gramatyka języka polskiego, Kraków: Wyd. „Od Nowa”.

Zaron Z. (2003): Funkcjonalna klasyfikacja leksemów polskich (kolejna propozycja), w: Studia z gramatyki i leksykologii języka polskiego, red. M. Gębka-Wolak, I. Kaproń-Charzyńska, M. Urban, Toruń: Wyd. UMK, s. 179-188.

Opublikowane
2019-10-04
Dział
Artykuły